5. شهيد مطهرى رحمه اللّه (1399 ق):

علم كلام از نوع دوم است (وحدت مسايل آن اعتبارى است نه حقيقى، و موضوعات متعدد و متباين دارد و غرض و هدف مشتركى منشأ اين وحدت و اعتبار است)؛ يعنى وحدت مسايل كلامى، وحدت ذاتى و نوعى نيست، بلكه وحدت اعتبارى است؛ ازاين‌رو ضرورتى ندارد كه در جستجوى موضوع واحدى براى علم كلام باشيم.[1] براى توضيح بيشتر بايد گفت كه مسايل كلامى در جاى جاى مباحث و سرفصل‌هاى انديشه‌هاى دينى قابل طرح است؛ چرا كه هر كدام از مباحث دينى براى حجيّت يافتن خود، به مبانى و دلايل كلامى نياز دارند تا جزء مسايل دينى به شمار آيند، به عبارت ديگر، فرض موضوع واحد در علم كلام ناممكن مى‌شود و چون وحدت مسايلش اعتبارى است، ملاك كلامى بودن هر مسأله‌اى را بايد به عنصر ديگرى شناخت كه شهيد مطهرى رحمه اللّه آن عنصر را غرض و هدف (غايت) مشترك مى‌داند.

نتيجه‌گيرى‌

با توجه به مطالب گذشته مى‌توان گفت از آن‌جا كه علم كلام مقدم بر تمام مسايل اسلامى است و همه مسايل اسلامى براى حجيّت يافتن، بايد ابتدا مبانى كلامى‌شان اثبات گردد تا جزء مسايل دين به شمار آيند؛ بنابراين، نمى‌توان تنها يك موضوع را براى علم كلام معيّن نمود.

[1] - مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 3، ص 63.