بزرگ‌ترين دانشمندان مذاهب اسلامى، مانند فارابى‌[1]، ماوردى‌[2]، علّامه حلّى‌[3] و فرّاء[4]، از عدالت در شرايط حاكم نام برده‌اند.

1- 2- 4. شرط عدالت در متون اسلامى‌

در مكتب اسلام، آراستگى به فضيلت‌هاى اخلاقى و عدالت، نه فقط براى فرمانرواى جامعه و رهبر امّت، بلكه براى بسيارى از سمت‌هاى ديگر اجتماعى، شرطى قطعى و اساسى است و در متون مستند به وحى، با تعبيرات گوناگون از اين شرط تأكيد شده است.

در قرآن كريم، به طور كلّى از اطاعت اسراف‌كاران، فسادكنندگان در زمين، غافلان از ياد خدا، پيروى‌كنندگان از خواهش‌هاى نفسانى، گناهكاران، ناسپاسان و ظالمان نهى شده است.[5] از اين دستورات و فرمان‌هاى الهى، به خوبى فهميده مى‌شود كه اين گروه‌ها، شايستگى به دست گرفتن امور جامعه را نداشته و نبايد به عنوان رهبر جامعه، پيروى شوند.

در روايات اسلامى نيز چنين شرطى ديده مى‌شود.

امام باقر عليه السّلام از پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله نقل مى‌كنند:

«لا تصلح الامامة الّا لرجل فيه ثلاث خصال: ورع يحجزه عن‌

[1] - باقر شريف قرشىّ، نظام حكومتى و ادارى در اسلام، ترجمه عبّاسعلى سلطانى، ص 252.

[2] - ابى الحسن بغدادى ماوردى، الاحكام السّلطانيّه، ص 6.

[3] - علّامه حلّى، تذكره الفقها، ج 4، ص 280.

[4] - ابى يعلى فرّاء، الاحكام السّلطانيّه، ص 21.

[5] - ر. ك: شعراء( 26)، 151 و 152؛ كهف( 18)، 28؛ انسان( 76)، 24، هود( 11)، 113.