محروم هستيم و در ضمن، همه آن‌چه در مقدّمات پيشين آمد، در اين زمان هم صادق است، پس اين نياز ضرورى بشر مرتفع نشده است.

در نتيجه: خداوند براساس حكمت خود، در زمان غيبت هم اين نصب و جعل را اعمال مى‌نمايد.

ملاحظه مى‌شود ه بين قبول جعل الهى در زمان حضور و غيبت، تلازم وجود دارد و نفى يكى، مستلزم انتفاء ديگرى است.

هم‌چنين تمام دلايل ديگرى كه در مورد ضرورت جعل امام ذكر كرديم، يعنى دليل مبتنى بر توحيد ربوبى، دليل مبتنى بر طرد ولايت طاغوت، دليل مبتنى بر توحيد عملى و دليل مبتنى بر هدايت الهى، در اين‌جا قابل ذكرند؛ امّا با افزودن اين مقدّمه كه «براساس حكمت الهى و قبح نقض غرض و اين‌كه نياز بشر به وجود حكومت و حاكميّت هيچ‌گاه برطرف نمى‌گردد»، اين فعل الهى يعنى نصب امام عليه السّلام و حاكم در زمان غيبت نيز ادامه دارد.

با كمى توجّه، مى‌توان يكى از خاستگاه‌هاى بحث ولايت فقيه را در همين‌جا يافت؛ چرا كه اگر حكومت و ولايت فقيه به اثبات برسد، مشروعيّت و خاستگاه آن به جعل و نصب الهى كه فعلى از افعال خداوند و جزء مباحث توحيد و خود اصلى‌ترين عنوان در علم كلام است، خواهد انجاميد و بدون ترديد، از مباحث علم كلام تلقّى خواهد شد.

2- 2- 3- 3. دلايل مركّب از عقل و نقل‌

همان‌طور كه پيش‌تر گفته شد، برخى از ادلّه كلامى، با مقدّماتى مركّب از عقلى و نقلى شكل مى‌گيرند كه در اين‌جا براى اثبات مدّعاى مذكور (ضرورت‌