سيطره بلامنازع خود را بر تمام اركان سياست حاكم كند، ديدگاه غالب يك‌باره چهره عوض كرد و يك صدا پيشوايان مسيح، دم از قدرت دنيايى و نيابت از خدا براى اداره امور اين جهانى زدند. بنابراين، انديشه نيابت خدايى در قرون وسطى، محرّكى جز قدرت‌خواهى بزرگان كليسا نداشته است.

دوم اين‌كه، استناد به فرازهاى انجيل‌[1] براى توجيه انتساب انديشه نيابت خدايى به آيين آسمانى حضرت عيسى عليه السّلام ناروا و به دور از واقع‌بينى است. اناجيل مورد استناد از يك سو، سند تاريخى ندارند و بنا بر اظهار خود محققان غربى‌[2]، مدت‌ها بعد از حضرت عيسى عليه السّلام و در جريان فعاليت‌ها و درگيرى‌ها و نفوذ افكار پولس‌[3]، حتى پس از آن نوشته شده‌اند؛ اعتقاد به تثليث و پسر خدا بودن عيسى عليه السّلام از جمله عقايد انحرافى است كه در اين تحريف‌ها به آيين عيسوى پيوست كه به هيچ وجه قابل درك‌

[1] - در همين نوشتار( ص 77) برخى نصوص مستند اين انديشه ذكر شده است.

[2] - اين اناجيل از سده دوم ميلادى تواتر دارند و گفته مى‌شود تأليف آنها در سده اول، در حدود سال‌هاى( 38- 100 م) صورت گرفته است. ر. ك: رابرت وير، جهان مذهبى: اديان در جوامع امروز، ترجمه عبد الرحيم گواهى، ج 2، ص 675؛ هامفرى كارپنتر، عيسى، ترجمه حسن كامشاد، ص 12- 32.

[3] - پس از مدت كوتاهى كه حضرت عيسى عليه السّلام به آسمان صعود كرد،« پولس» كه بايد وى را معمار مسيحيت كنونى‌دانست، رهبرى مسيحيت را به دست گرفت. وى نخست، يهودى بود و مسيحيان را آزار فراوان مى‌داد؛ اما پس ازچندى مسيحى شد و توانست در ميان مردم نفوذ كند. او كه خيلى نگران بود كه عيسى چه گفته است، مسائلى‌چون الوهيت عيسى عليه السّلام و فدا شدن وى در راه گناهان و الغاى شريعت را از عقايد مشركان اقتباس كرد و به‌مسيحيت افزود- براى آگاهى بيشتر از داستان ايمان پولس، رجوع شود به عهد جديد، كتاب أعمال رسولان، باب‌نهم به بعد- در روايات اسلامى نيز« پولس» به عنوان عامل اصلى انحراف و گمراهى مسيحيت معرفى شده است‌كه دچار سخت‌ترين عذاب الهى در دردناك‌ترين دركات جهنم مى‌باشد. در يكى ازاين‌روايت‌ها، راوى از امام‌موسى بن جعفر عليهما السّلام از هفت نفرى كه دچار شديدترين عذاب الهى شده‌اند، مى‌پرسد و حضرت مى‌فرمايند:« آنان پنج تن از امت‌هاى گذشته و دو تن از اين امت‌اند: قابيل كه خود برادر هابيل را كشت، نمرود كه با ابراهيم درباره خدا محاجّه كرد، و گفت: من زنده مى‌كنم و مى‌ميرانم، فرعون كه گفت:\i أنا ربّكم الأعلى،\E يهودا كه مردمى‌را يهودى كرد؟ پولس كه مردمى را نصرانى نمود و دو تن از اعرابى از منافقين اين امت. شيخ صدوق، ثواب الأعمال‌و عقاب الأعمال، ترجمه على اكبر غفارى، ص 483.