زمنيه رشد و تعالى امّت‌ها را با رهبرى الهى خويش فراهم سازند. اين تلاش‌هاى پى‌گير، گاه با مباحثه‌هاى منطقى و احتجاج‌هاى برهانى توأم بوده است.

در اين مورد، اشاره‌هاى قرآن درباره احتجاج حضرت ابراهيم عليه السّلام با نمرود شايان توجه است، كه آن حضرت با بيان منطقى بر ادعاى ربوبيت طاغوت زمان خط بطلان كشيد. نمرود وقتى سلطه خويش بر حيات و ممات خلايق را با آزاد كردن يك زندانى و كشتن ديگرى، براى اثبات ربوبيت خود به رخ كشيد. حضرت ابراهيم عليه السّلام مغالطه او را با درخواست تغيير مسير خورشيد جواب داد، تا نمودى از فريب‌كارى او براى اطرافيان باشد.[1] در آيات ديگرى از قرآن، مى‌خوانيم كه حضرت موسى عليه السّلام در برابر فرعون به معرفى خداى يگانه راستين مى‌پردازد و اظهار مى‌دارد:

قال ربّكم و ربّ آبائكم الأوّلين؛[2] گفت: پروردگار عالميان، همان پروردگار شما و پروردگار نياكان گذشته شماست.

قال ربّ المشرق و المغرب و ما بينهما؛[3] گفت: او پروردگار مشرق و مغرب و آن‌چه در ميان آنها است، مى‌باشد.

قال ربّنا الّذى أعطى كلّ شى‌ء خلقه ثمّ هدى؛[4] گفت: پروردگار ما همان كسى است كه به هر موجودى آن‌چه را لازمه آفرينش او بوده داد؛ سپس، هدايت كرده است.

حال با وجود اين‌كه تفكر انسان خدايى مورد انكار عقل است و به هيچ وجه با روى تعاليم دينى و افكار انبياى عظام سازگار نمى‌باشد، آيا طبيعت الهى فرمان‌روا از

[1] -\i قال إبراهيم فإنّ اللّه يأتى بالشّمس من المشرق فأت بها من المغرب فبهت الّذى كفر\E بقره، آيه 258.

[2] - شعراء، آيه 26.

[3] - همان، آيه 28.

[4] - طه، آيه 50.