نام کتاب : مردم سالارى دينى ماهيت، ابعاد و مسائل مردم سالارى دينى نویسنده : جمعى از نويسندگان جلد : 1 صفحه : 328
خواهد نورديد؟ اسلام و ليبراليسم هر دو به
سؤال فوق پاسخ مثبت مىدهند و آزادى بيان را يك امر كاملًا شخصى ندانسته و ناچار
از تحديد آن مىباشند. اصل اساسى مورد نظر مكتب ليبراليسم در تحديد آزادى عدم تعرض
به حقوق ديگران است و در مورد آزادى بيان هم قايل به توسعه مرزهاى آزادى تا حدى
است كه بيان عقايد يا انتشار مطالب موجب آبروريزى، افتراء و تهمت و توهين به
ديگران نگردد:
«منطقه مناسب آزادى بشرى در درجه اول شامل قلمرو هشيار ضمير اوست و
در اين منطقه است كه وجدان انسانى به جامعترين معناى آن بايد آزاد باشد، آزادى
افكار و اميال، آزادى مطلق عقايد و احساسات (نسبت به كليه موضوعات نظرى، عملى،
علمى، اخلاقى يا الهى) ضرورى است. آزادى بيان و نشر عقايد ممكن است در وهله اول
مشمول اصل ديگرى به نظر برسد چونكه گفتن و پخش كردن عقيده، متعلق به آن قسمت از
رفتار فرد است كه به ديگران مربوط مىشود اما از آنجايى كه بيان و نشر انديشه
تقريباً به همان اندازه مهم است كه خود انديشه و تا حدودى بر همان دلايلى استوار
است كه آزادى انديشه، در عمل نمىشود آن را از بحث آزادى انديشه جدا كرد. (استوارت ميل، پيشين، ص 49)
از نظر اسلام آزادى بيان و مرزهاى تحديد كننده آن معطوف به دو اصل
اساسى است كه يكى ضرورت و ديگرى اصلات دارد: اصل اول همان كشف حقيقت است كه آزادى
بيان براى آن اصالت پيدا مىكند و اصل دوم حفظ حقوق اجتماعى است كه تحديد آزادى
بيان براى پاسداشت حريم اعتقادات، آداب و رسوم و رسوبات فرهنگى انسجام بخش جامعه
ضرورت مىيابد. بر همين اساس آزادى بيان تا جايى كه با هدف انكشاف حقيقت صورت
مىگيرد و قصد تعرض و توهين به حقوق جامعه و ديگران را ندارد و از نظر اسلام قابل
دفاع و ضرورى است اما در جايى كه گفتار يا نوشتارى موجب تعرض به حقوق الهى، حقوق
ديگران و حقوق جامعه گردد، مرزهاى آن تحديد مىگردد. حضرت على (ع) در يكى از
خطبههاى نهج البلاغه نماينده خود را به حفظ حريم مسلمانان سفارش كرده و
فرمودهاند: «و فضل حرمه المسلم على الحرم كلها»؛ «حرمت مسلمانان را بر هر حرمت
ديگرى برترى ببخش».
نام کتاب : مردم سالارى دينى ماهيت، ابعاد و مسائل مردم سالارى دينى نویسنده : جمعى از نويسندگان جلد : 1 صفحه : 328