ديده و بر آن‌چه وعده داده‌اند آگاه است ايمانى كه اخلاص آن شرك را زدوده و يقين آن شك را نابود كرده است». (نهج‌البلاغه، خطبه 114)

حضرت در اين خطبه قرار گرفتن در مرتبت يقين را يادآورد شده‌اند لكن در مشى فكرى و عملى ايشان تعارضى بين اين مقام و ارزشى كه براى آزادى قايل هستند ديده نمى‌شود. به عبارت ديگر مى‌توان ادعا كرد توجيه آزادى از منظر حضرت تنها منحصر به موضع شك‌گرايى و خطاپذيرى انسان نيست بلكه ايشان هم از موضع شك‌گرايى و هم از موضع ايقان به آزادى اصالت مى‌بخشند و آن را لازمه كشف بقا و تكامل حقيقت مى‌دانند. در مجموع مى‌توان اين گونه استنباط كرد كه در انديشه شيعى، در مقام انسان غيرمعصوم، آزادى براى كشف حقيقت در پروسه سعى و خطا و تضارب آرا، افكار و انديشه‌ها به رسميت شناخته مى‌شود و از اين جهت با نگرش ليبرالى داراى وجوه اشتراك است اما در مقام انسان معصوم مصون از خطا و اشتباه و در مقام يقين زايل كننده شك‌ها و شبهات و دستيابى به حقيقت ناب در حالى كه موضع ليبرالى در خصوص آزادى مبهم و شايد موضع انكار است انديشه شيعى باز هم براى تكامل حقيقت، آزادى را به رسميت مى‌شناسد. البته نكته قابل توجه در انديشه ليبرالى آن است كه ليبراليسم ضمن اينكه با اذعان به وجود حقيقت با نحله‌هاى پسامدرن مرزبندى دارد لكن در اينكه آيا زمانى فرا مى‌رسد كه اين حقيقت مكتوم بر همگان آشكار و شك و خطا از حيطه تفكر و رفتار بشرى محذوف گردد سكوت پيشه كرده است. به قول آيزيا برلين: «به نظر ميل هر انديشه‌اى كه باطل انگاشته مى‌شود ممكن است پاره‌اى از آن حق باشد زيرا كه حق مطلق در جهان وجود ندارد. آن‌چه هست راههاى مختلفى است كه براى وصول به حق در برابر ما وجود دارد بنابراين با خفه كردن چيزى كه ظاهراً باطل به نظر مى‌رسد ممكن است حق را نيز خفه كرده باشيم و مايه خسران عالم انسانيت گرديم و اين استدلال جواب كسانى را نمى‌دهد كه حق مطلق را قابل كشف مى‌دانند». (برلين، پيشين، صص 325- 324)

3- تكامل و خلاقيت بشر

در ديدگاه ليبرالى بين آزادى فرد و خلاقيت و ابتكار انسان رابطه ضرورى برقرار