تكامل تلقى مى‌گردد. بر همين اساس آزادى به مفهوم منفى آن موسع در نظر گرفته شده و دايره شمول قيد و بندهاى محدود كننده آزادى شهوات و هوسها را نيز در برمى‌گيرد به همين دليل از نظر حضرت انسان كامل شهوات خود را كنترل و آزادى را در راستاى وحى و عقل كه همان فرامين الهى است به كار مى‌برد پس آزادى مد نظر حضرت در خدمت عقل بشر و وحى الهى است. بنابراين اولًا در ديدگاه حضرت علاوه بر آزادى منفى مورد نظر ليبراليسم، آزادى مثبت براى رسيدن به سعادت و كمال نيز مد نظر قرار مى‌گيرد. ثانياً دايره شمول آزادى منفى شهوات و تمنيات انسانى را نيز در برمى‌گيرد در حالى كه در ليبراليسم شهوت و خواهش در راستاى عقل و آزادى در نظر گرفته مى‌شود. همان گونه كه در بخشهاى بعدى اشاره خواهد شد اين رويكرد به آزدى هم دريچه‌هاى جديدى به روى انسان مى‌گشايد (مانند آزادى معنوى) و هم قيد و بندهاى نوينى بر آن مى‌افزايد.

3- در مكتب ليبراليسم انسانها داراى نهادى نيك و سرشتى خير قلمداد مى‌گردند بر همين اساس با ر فع همه موانع، به فرد آزادى تمام و كمال داده مى‌شود تا با حركت بر محور اين گوهر پاك درونى، خود را به سعادت و كمال برساند اما در ديدگاه حضرت على (ع) سرشت انسان ذوجهتين است يعنى هم واجد وجوه خير است و هم وجوه شر. به همين دليل آزادى فرد بايد مقيد و محدود گردد كه دايره آن تنها توسط حقوق و آزاديهاى ديگران محدود نمى‌گردد بلكه ملتزم به شرايطى است كه تحت آن شرايط وجوه شر زايل و وجوه خيردر نهاد انسان شكوفا مى‌گردد.

به عبارت ديگر در مكتب ليبراليسم خير بودن ذات بشر به انسان آزادى مطلق مى‌بخشد و تنها ضرورتهاى زندگى اجتماعى است كه در برخى موارد آن را محدود مى‌كند و اين محدوديتها فى نفسه واجد ارزش نيست در حالى كه در ديدگاه حضرت على (ع) وجه خير ذات بشر به انسان آزادى مى‌بخشد و وجه شر آن قيد و بندهايى بر پاى آن مى‌نهد و نيز اين قيد و بندها فقط ضرورت ندارد بلكه هم ضرورت دارد و هم اصالت.

4- در مكتب ليبراليسم فرد اصالت دارد و انسان به عنوان يك غايت در نظر گرفته مى‌شود به همين دليل تمام نيروهاى جمع در اختيار فرد قرار مى‌گيرند. از اين‌