مردم‌سالارى دينى، از اصطلاح «دين‌سالارى مردمى» استفاده شود؟ آيا پسوند دينى- به دليل آنكه عملًا كسانى به نام دين بر مسند قدرت مى‌نشينند- منجر به نقض آن نخواهد شد؟ در عبارت «مردم‌سالارى دينى»، «مردم» در كجاى آن نشسته‌اند؟

نقششان چيست؟ آيا وظيفه ايشان تنها در تأييد و حمايت بى‌چون و چرا از حكومت است؟ يا اساساً مؤلفه مركزى در اين عبارت كدام است؟ از ديگر سو، آيا اين عبارت به آن معناست كه مردم‌سالارى تا حدودى نافذ است و به رسميت شناخته مى‌شود كه دين مؤيد آن باشد، اما پس از آن و بلافاصله نوبت به اين پرسش مى‌رسد كه كدام دين؟ و كدام برداشت و قرائت از دين؟ آيا برداشت حاكمان از دين؟ يا برداشت نهادهاى رسمى دينىِ مقبول حكومت، جايگاه نهادهاى غيررسمى و مستقل و نهادهاى غيردولتى(NGOs) در اين ميان در كجاست؟ يا بايد به مردم مجال دهيم تا خود بخشى از مفسرين دين و صاحبان قرائت خاصى از دين را برگزينند؟ اين مقاله در پى پاسخ به برخى از اين پرسشها است. با اين يادآورى كه به هر حال هر تفسيرى از مردم‌سالارى پذيرفته شود، همگى در اين امر مشتركند كه مردم‌سالارى از امر مقبول انسان امروز است.

شيوه بحث نيز در اين مقاله، هم داراى صبغه‌اى تطبيقى- انتقادى است و هم جنبه‌اى توصيفى- توصيه‌اى. به اين شكل كه هم كوششى است براى برآورد نقدى ديدگاههاى رايج در حوزه جامعه‌شناسى سياسى موجود و هم تلاشى است براى برآورد ديدگاه مرتكز از انديشه دينى و به ويژه مبانى برگزيده امام خمينى (س) درباره حكومت دينى و شيوه تحقق گزاره «دين آزادانه» به انضمام «رشد و تعالى دينى» در متن واقعيتهاى اجتماعى، كه صبغه‌اى توصيفى- توصيه‌اى دارد.

فصل اول: انديشه مبنا در تحليل مردم‌سالارى دينى‌

1- انسان امروز

فلسفه آفرينش انسان و قصه انسان در انديشه دينى از داستان رمزآلود و سمبليك خلقت آدمى آغاز مى‌شود. اين قصه حاوى عناصرى ساده ولى فوق‌العاده عميق،