1. مفهوم مردمسالارى دينى‌

توضيح مفهوم مردمسالارى دينى مستلزم دو مرحله تجزيه و تأليف مفهومى آن است. در مرحله نخست بايد به‌گونه‌اى جداگانه دو عنصر مردمسالارى و دين را مورد توجه قرار داد و در مرحله دوم حاصل تأليف و تركيب اين دو عنصر را ملاحظه كرد.

مردمسالارى نخستين عنصر در تجزيه مفهومى معادل واژه دموكراسى است كه از واژه «دموكراسيا» مشتق شده است و ريشه‌آن دو واژه يونانى دمو (مردم) و كراتوس (حكومت) مى‌باشد. بر اين اساس دموكراسى به معناى نوعى حكومت است كه در آن به خلاف حكومتهاى مونارشى و اشرافى مردم حكومت مى كنند.[1] بدين ترتيب جوهره دموكراسى حكومت به وسيله و براى مردم خواهد بود. با وجود اين، اين مفهوم به دليل ابهاماتى كه در آن وجود دارد، نيازمند تفسير و ابهام زدايى است و تاكنون تفاسير متعددى براى آن ارائه كرده‌اند. اين تفاسير بيشتر ناظر به چگونگى اعمال حاكميت از سوى مردم به ويژه در دوران معاصر بوده‌اند. به‌عنوان نمونه كارل كوهن، يكى از شارحان مفهوم دموكراسى در دوران معاصر، در اين باره مى‌نويسد:

«دموكراسى حكومت جمعى است كه در آن، از بسيارى لحاظ، اعضاى اجتماعى، به‌طور مستقيم يا غيرمستقيم، در گرفتن تصميم‌هايى كه به آنها مربوط مى‌شود شركت مى‌كنند يا مى‌توانند شركت كنند.»[2]

همان‌گونه كه مى‌بينيم در اين تفسير بر چند نكته اساسى تأكيد شده است تا ابهام مفهومى دموكراسى برطرف گردد. نخست در دموكراسى اكثريت مردم و نه همگان اعمال حاكميت مى‌كنند، دوم اين اعمال حاكميت از راه مشاركت در تصميم‌گيرى‌ها است و سوم، اينكه شيوه مشاركت مى‌تواند مستقيم يا غيرمستقيم باشد.

[1] - ديويد هلد، مدل‌هاى دموكراسى، ترجمه عباس مخبر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان، 1378، ص 14

[2] -

Philip Green) ed(, Democracy) key Concepts in Critical Theory(, Newjersy. V. Humanities press, 3991(, P. 2.