ماهيت بيعت‌

بيعت، قراردادى دوطرفه است؛ از يك‌سو بيعت‌كننده اعلام اطاعت و پيروى مى‌كند و از سوى ديگر، بيعت‌پذيرنده كه حمايت و دفاع از بيعت‌كننده را برعهده مى‌گيرد. بيعت معاهده‌اى دو سويه است كه هركدام تعهّدى درباره ديگرى مى‌پذيرند تا آن تعهّد را انجام دهند، چنان‌كه آية اللّه مكارم معتقد است:

ماهيت بيعت، يك نوع قرارداد و معاهده ميان بيعت‌كننده از يك‌سو و بيعت‌پذير از سوى ديگر است و محتواى آن اطاعت و پيروى و حمايت و دفاع از بيعت‌شونده است و بر طبق شرايطى كه ذكر مى‌كنند، درجات مختلفى دارد. 17

بيعت؛ عقد يا ايقاع‌

علاوه‌بر واژه بيعت، از آياتى كه درباره بيعت نازل شده، استفاده مى‌شود كه بيعت پيمان و قراردادى است كه بين حاكم و مردم بسته مى‌شود. گويا بيعت از منظر فقيهان نوعى قرارداد تعهّدآور دوطرفه است. براى مثال، در مورد عقد بودن بيعت مى‌گويند:

عقد عبارت است از دو تعهّد يا آن‌چه از آن‌دو حاصل مى‌شود و به آن‌دو قائم است، پس همان‌طورى كه با برداشته شدن هردو طرف برداشته مى‌شود، با برداشته شدن يك‌طرف نيز برداشته مى‌شود. 18

هم‌چنين با استناد به آيه‌ أَوْفُوا بِالْعُقُودِ مى‌گويند:

تمام عقود و معاهدات را دربر مى‌گيرد و شامل بيعت و هرگونه پيمانى كه ميان مسلمانان و ديگران بسته شود نيز مى‌شود. 19

امام خمينى در اين باره مى‌گويد:

بيعت يك نوع عقد مى‌باشد؛ چون نياز به ايجاب و قبول دارد و عقد هم نياز به ايجاب و قبول دارد و اگر ايجاب و قبول نباشد، آن وقت وجوب وفا نخواهد داشت. 20

بنابراين، حضرت امام بيعت را عقد مى‌دانند.