آنكه پسينيان به واقعه آنان مثل زنند.»

نمى‌دانم ما را چه رسيده بود كه تمام در زير زنجير رقيّت و بسته به قيد عبوديت بوديم و از حال پيشينيان خود پندى نگرفتيم و از روز سخت مستقبل خود نينديشيديم.

بديهى است كه جز مرض جهل و نادانى و بى‌علمى مرض ديگرى نداشتيم.

معلمان ما نادان، پرستاران ما جاهل، مربّيان ما از خدا غافل، تا چشم گشوديم، فقر و مسكنت ديديم. تا زبان باز نموديم، نان و گوشت گفتيم. هرچه دويديم به جايى نرسيديم. علماى ما به پرده عرفان چشم ما را بستند كه پيغمبر- صلّى اللّه عليه و آله و سلّم- «الفقر فخرى»[3] فرمود.

رؤساى ما به سنگ زهد، دهان ما را شكستند كه حضرت ختمى مرتبت- صلّى اللّه عليه و آله و سلّم- سنگ قناعت بر شكم مبارك بسته است. از براى لقمه نانى، جانى داديم تا عمرى گذرانيديم و از براى شربت آبى، سرشك‌ها از ديده باريديم، تا گلويى از خون دل، تر نموديم و ليكن مرشدين و واعظين، با خائنين ساختند. گوشت مرغ و طيهو خوردند و شربت آب حيات نوشيدند و صاحب پارك الشّريعة و درشكه شدند.

اگر به حضرت آقا اعتراض رفت كه اينها تبذير است در جواب آيه‌ قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبادِهِ وَ الطَّيِّباتِ مِنَ الرِّزْقِ‌[4] قرائت فرمودند و اگر از براى خودمان درصدد تحصيل برآمديم از روى غضب و شدت‌ يَوْمَ ... فَتُكْوى‌ بِها جِباهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ هذا ما كَنَزْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ ...[5] بيان نمودند. اگر نشنيديم تكفير كردند و تفسيق‌

[1] - اصل: ديگر.

[2] - اصل: ديگران.

[3] - يعنى:« فقر افتخار من است.» سفينة البحار، ج 2، ص 378.

[4] -« بگو چه كسى زينت الهى را كه براى بندگانش پديد آورده، و رزق پاكيزه او را حرام كرده است؟» اعراف 7/ 32.

[5] -« آن روز ... پيشانى و پهلو و پشت آنان را با آن داغ بگذارند[ به آنان گويند] اين همان است كه براى خودتان اندوخته بوديد» توبه 9/ 35.