يكشنبه 29 خرداد 1300/ 19 ژوئن 1921/ 12 شوال 1339

* بروز طاعون در كرمانشاه‌

پس از ارسال گزارش دكتر صحت الملك مبنى بر بروز طاعون در چقانرگس به تهران، وزارت صحيه و امور خيريه ضمن صدور دستورات لازم به اداره صحيه كرمانشاهان از وزارت داخله نيز خواست، جهت همكارى با دكتر صحت الملك و تهيه وسايل جلوگيرى از سرايت بيمارى، هرچه سريع‌تر دستورات لازم را به حكومت كرمانشاهان ابلاغ نمايند. 1

* ورود نظاميان به باغ سفارت شوروى‌

پيرو ورود نظاميان مسلح ايرانى به باغ سفارت روسيه در جمعه گذشته وزيرمختار روسيه امروز در نامه‌اى به وزير امور خارجه ضمن اعتراض به اقدام دوازده نفر از نظاميان ايرانى در روز جمعه گذشته كه به باغ سفارت روسيه وارد شده بودند، اظهار داشت: دولت ايران بايستى در جهت جبران اين واقعه اقدام نمايد. 2

* مأموريت نصير السلطنه براى رفع غائله گيلان‌

نصير السلطنه كه از طرف دولت مأمور اصلاح و رفع غائله گيلان شده بود، امروز صبح به اتفاق آقا سيد جليل اردبيلى‌ 3 و ميرزا هاشم خان و سعد اللّه خان به طرف گيلان حركت كرد. 4

* رفع توقيف از انتشار مجله ارمغان‌

رئيس الوزراء به حكومت‌نظامى تهران ابلاغ نمود مجله ارمغان كه يك مجله ادبى است و به مديريت آقاى وحيد اصفهانى، چاپ و منتشر مى‌شود، مانند انتشار آزاد است و نبايد از چاپ و انتشار آن ممانعت شود. 5

______________________________
(1). مراسله وزارت صحيه و امور خيريه به وزارت داخله، 29/ 3/ 1300، اسناد ملى ايران، شم ت 293000867.

(2). مراسله سفارت شوروى به وزير خارجه، 29/ 3/ 1300، اسناد وزارت خارجه، س 1339 ق، ك 2، پ 25. ص 3.

(3). در منابع از زمان و محل تولد و وضع خانوادگى و اوايل زندگى سيد جليل اردبيلى و نيز تحصيلات و سابقه فعاليت‌هاى وى در پيش از نهضت مشروطيت آگاهى داده نشده است. كسروى وى را در شمار يكى از آزاديخواهان مشروطيت ياد مى‌كند. اردبيلى، در زمان اوج‌گيرى نهضت مشروطه، با همكارى سيد حسن تقى‌زاده و جمعى ديگر از مشروطه‌خواهان آذربايجان، انجمن آذربايجان را در تهران بنياد نهاد. اردبيلى در كميته مركزى فرقه دموكرات عضويت داشت. در دومين دوره مجلس شوراى ملى، از طرف مردم تبريز به نمايندگى انتخاب شد. او عضو فراكسيون اقليت نيرومند در مجلس به شمار مى‌رفت، با سفارت آلمان در تهران مرتبط بودند و در امور مجلس و مسائل سياسى با اعضاى آن سفارت شور مى‌كردند و به نفع آلمان و بر ضد دولت‌هاى روس و انگليس اقداماتى به عمل مى‌آوردند. پس از اولتيماتوم روسيه در مورد اخراج «مورگان شوستر» از ايران، دولت ايران چند تن از نمايندگان از جمله سيد جليل اردبيلى و سليمان ميرزا اسكندرى از حزب دمكرات را به يزد تبعيد كرد. تبعيدشدگان چون به قم رسيدند، به علت ناامن بودن راه، با موافقت دولت در قم ماندند. اقامت آنها از ارديبهشت تا آبان همان سال به طول انجاميد. در آبان‌ماه كه سعد الدوله از سفر اروپا بازگشت تا منصب نخست‌وزيرى را عهده‌دار شود به تهران منتقل شدند و بعد از مدت كوتاهى آزاد گرديدند. اردبيلى در مقام عضو حزب دمكرات يك روز بعد از افتتاح مجلس سوم در منزل عبد الحسين وحيد الملك شيبانى، با شارژدافر آلمان، ملاقات كرد و با نظر او طرح تشكيل اكثريتى در مجلس، با ائتلاف نمايندگان احزاب دمكرات و اعتداليون را ريخت. هدف از اين ائتلاف واداشتن دولت ايران به ترك موضع بى‌طرفى، به نفع آلمان و عثمانى در جنگ جهانى اول، بوده است. اردبيلى به همراه نصير السلطنه و جمعى ديگر، از سوى هيئت وزيران مأموريت مى‌يابد كه به رشت رفته و با سران نهضت جنگل مذاكره كنند و اوضاع گيلان را به حال طبيعى برگردانند.

اردبيلى در انتخابات دوره پنجم مجلس از سوى حزب اجتماعيون نامزد نمايندگى مجلس شد اما به مجلس راه نيافت. در زمان رضا شاه مدتى رياست اداره خراسان را به عهده داشت. اردبيلى در 1318 ش، از مشاغل دولتى و سياسى كناره گرفت و دعوت حكومت محمد رضا پهلوى را براى پذيرش سمت حكومتى نپذيرفت. وى در روز دهم تير 1322 درگذشت.

(فرهنگ ناموران، ج 2، ص 366- 369).

(4). روزنامه ايران 30/ 3/ 1300، ص 2.

(5). گنجينه اسناد، سال سوم، دفتر چهارم، 1372 ش، ص 73.