نصب، به استناد مقبوله عمر بن حنظله‌

بسيارى از فقهاى شيعه، در بحث ولايت فقيه، اين‌روايت را مطرح ساخته و با توجه به اين سخن امام صادق عليه السّلام كه درباره فقيه فرموده است «فانى قد جعلته عليكم حاكما؛ من او را حاكم بر شما قرار داده‌ام»، نصب فقيه را براى منصب حكومت پذيرفته‌اند.

اين‌روايت، به لحاظ سند و از نظر دلالت، موضوع بحث‌هاى فراوانى است كه به اهم آن اشاره مى‌كنيم:

الف) سند مقبوله‌

سؤالى كه مورد سند اين حديث مطرح است، مربوط به شخصيّت راوى حديث، عمر بن حنظله است. با توجه به اين‌كه گرچه روات حديث، از اعتبار و اعتماد برخوردارند، و علماى فن رجال بر وثوق آن‌ها شهادت داده‌اند، ولى درباره عمر بن حنظله، تصريح به وثاقت نكرده‌اند. بنابراين، چگونه مى‌توان بر اين سند اعتماد نمود؟

پاسخ اوّل‌

براساس يك مبناى مورد قبول در فقه، چنان‌چه روايتى مستند فتواى فقها قرار گيرد و طى قرن‌ها، از سوى متخصصان حقوق اسلامى و بدون هيچ‌گونه مناقشه‌اى در اعتبار آن، مورد عمل واقع شود، دليل اعتبار آن روايت است. در اين صورت، ضعف هيچ‌يك از راويان، خدشه‌اى به آن وارد نمى‌سازد؛ هم‌چنان كه اگر سند روايتى كاملا مورد اعتماد و قابل قبول باشد، ولى اصحاب فقه و حديث، به آن اعتنايى نكرده و در مرحله افتا، آن‌را كنار گذاشته باشند، اعتبار آن مخدوش مى‌شود.

با اين مقدمه، مى‌توان حكم به اعتبار روايت عمر بن حنظله كرد؛ زيرا اين‌روايت، مبناى فتواى فقها و مورد عمل آن‌ها بوده است تا آن‌جا كه به «مقبوله» شهرت يافته است.

شيخ انصارى دراين‌باره مى‌گويد: