نام کتاب : دين و دولت در انديشه اسلامي نویسنده : سروش، محمد جلد : 1 صفحه : 355
امام جماعت بودن، شهادت و گواهى در دادگاه،
قضاوت و داورى و مرجعيت تقليد، عدالت شرط است، و كسى كه از اين امتياز اخلاقى و
برترى معنوى برخوردار نباشد، نمىتواند امام جماعت، شاهد، قاضى و مرجع تقليد باشد.
از نظر فقها نيز مسلّم است كه حاكم اسلامى بايد عادل باشد؛ يعنى از
ملكهاى برخوردار باشد كه او را از تخلّف و نافرمانى نسبت به احكام الهى بازدارد.
موازين فقهى نيز اقتضا مىكند كه اگر در سمتهاى پايينتر، مانند قضاوت و شهادت،
عدالت شرط است، در حاكم و فرمانرواى مسلمين نيز كه دايره عمل و اختياراتش بسيار
وسيعتر است، چنين ويژگى شرط باشد. در گذشته، به اقوال دانشمندان اسلامى،
دراينباره اشاره كرديم. اين تسالم فقها و ضرورت فقهى، ما را از بحث و استدلال
بيشتر، بىنياز مىسازد؛ چه اينكه هيچيك از فقهاى شيعه، ترديدى در مسئله
نداشتهاند.
درعينحالاين سؤال در فقه اسلامى، مطرح است كه آيا براى بالاترين
مسئوليتهاى اجتماعى، مانند رهبرى و مرجعيت، عدالت به معناى مصطلح و معهود آن،
كافى است؟ و آيا عدالت بدين معنا، نصاب لازم براى تقواى متناسب با رهبرى را نشان
مىدهد؟
توضيح آنكه، در امورى مانند نماز جماعت و شهادت و گواهى، بناى
شريعت، بر سختگيرى و رعايت شرايط سنگين نيست؛ زيرا اسلام بر نماز جماعت در سفر و
حضر، تأكيد نموده و حتى در جايى كه امام جماعت، به علت مرگ و يا عارضهاى نتواند
نماز را ادامه دهد، فرد ديگرى از مأمومين، امامت را به عهده مىگيرد. اينگونه
احكام و مقررات، خود حكايت از ان دارد كه احراز شرط عدالت در امام جماعت، چندان
سخت و دشوار نيست، و لذا معمولا فقها حسن ظاهر را براى تشخيص عدالت، كافى
مىدانند. درباره شهادت نيز مسئله از همين قرار است؛ زيرا در بسيارى از مسائل
حقوقى و جزايى و معاملات، از قبيل: طلاق، دين، وصيت و مانند آنها، نياز به شاهد
است و اگر شرع مقدس، دراينباره سختگيرى كند، طبعا افراد انگشتشمار و نادرى
صلاحيت شهادت خواهند داشت، و اين نتيجهاى جز عسروحرج براى مردم
نام کتاب : دين و دولت در انديشه اسلامي نویسنده : سروش، محمد جلد : 1 صفحه : 355