است و امام بايد از آحاد ملت، افضل و اعلم باشد؛ ولى آيا دليلى براى اثبات اين شرط در زمامدار مسلمين هم وجود دارد؟

فقيه و متكلم ممتاز شيعه، علامه حلّى مى‌گويد:

امام بايد در عصر خود، برترين باشد تا از ديگران تمايز پيدا كند. از نظر علماى شيعه، مقدم داشتن مفضول بر فاضل، جايز نيست، برخلاف نظريه بسيارى از اهل سنت. دليل اين شرط، نقل و حكم عقل است ...[1] حكيم ملا عبد الرزاق لاهيجى، اثبات اين شرط و لزوم آن‌را منوط به لزوم نصّ بر امام، از سوى خداوند مى‌داند كه اگر امامت انتخابى باشد، اين شرط لزومى ندارد:

... امّا وجوب افضليت امام، كه اجماعى علماى ما است، بنابر آن است كه چون ثابت شد كه منصوص عليه بودن امام، و ترجيح مفضول بر فاضل، عقلا قبيح است و ممتنع الصدور از حكيم، پس واجب باشد افضليت امام. بلى اگر نص بر امام واجب نمى‌بود و امامت به اختيار امت ثابت مى‌شد، ترجيح مفضول از امت ممتنع نمى‌بود و افضليت امام ثابت نمى‌شد؛ ليكن چون ثابت شد وجوب نص، واجب باشد، ثبوت افضليّت.[2] اين استدلال نشان مى‌دهد كه:

اولا: اگر خداوند، امام را تعيين كند، ضرورتا امام افضل خواهد بود؛ چون محال است كه حق تعالى مفضول را بر افضل ترجيح دهد.

ثانيا، اگر مردم امام را انتخاب كنند، ممكن است مفضول باشد؛ چون اقدام به ترجيح مفضول از سوى امت، محال نيست.

ولى در مورد اين موضوع، دو نكته ديگر را نيز بايد مورد دقت قرار داد:

1- اگر انتخاب امام به مردم واگذار گردد، آيا عقل، آنان را ملزم به انتخاب افضل مى‌داند؟ و يا از نظر خرد، بگزيدن مفضول، ناپسند و قبيح نيست؟

به عبارت ديگر، كسانى كه مانند اهل سنت، به طور كلى منكر نص و نصب‌

[1] - علامه حلّى، تذكرة الفقها، ج 1، ص 452.

[2] - محقق لاهيجى، گوهر مراد، ص 330- 331.