دين تأمين كننده نيازهاى جامعه‌: جامعه شناسان غربى از جمله افرادى هستند كه به بررسى دين و كاركرد آن پرداخته و دين را تأمين كننده برخى از نيازهاى جامعه قلمداد كرده‌اند. از ميان آنان مى‌توان به «اميل دوركيم» (1858- 1917)[1] اشاره كرد. در نظريه‌وى كه به دين با ديد جامعه‌شناختى پرداخته شده است، خدايانى كه در دين مورد پرستش قرار مى‌گيرند موجودات خيالى محسوب شده‌اند كه جامعه به طور ناخودآگاه به عنوان ابزارهايى اختراع كرده تا از آن طريق افكار و رفتار فرد را كنترل كند.[2]

در واقع دوركيم نظريه «وونت» روانشناس و فيلسوف آلمانى را مى‌پذيرد كه مى‌گويد: ما فقط يك نياز اجتماعى داريم كه باعث شده به دين گرايش پيدا كنيم و آن اينكه؛ جمع بين حبّ ذات و روابط سالم اجتماعى از انسان ساخته و ممكن نيست؛ يعنى اگر فرد بخواهد به وجود خود ادامه دهد، جامعه ادامه نمى‌يابد و اگر جامعه بخواهد به وجود خود ادامه دهد، به از خود گذشتگى افراد احتياج دارد و اين از خود گذشتگى با حبّ ذات منافات دارد. دين آمده است تا بين حبّ ذات و از خود گذشتگى افراد آشتى ايجاد كند تا جامعه دوام يابد.

دوركيم براى نظريه خود چند مقدمه بيان مى‌كند:

هيچ‌انسانى چنان ساخته‌نشده كه بتواند خود را فراموش‌كند و يا خود را دوست نداشته‌باشد. به‌عبارت ديگر؛ انسان داراى حبّ‌ذات است.

اگر خود فراموشى و گذشت در جامعه انجام نگيرد، جامعه بقا نخواهد يافت؛ يعنى اگر هر انسانى دنبال حبّ ذات خود باشد در اين صورت در پى جلب هر گونه نفى شخصى است تا آن را به دست آورد و هر جا ضرر باشد مى‌خواهد از خود دفع نمايد. در اين حالت، جامعه‌

[1] -Email Durkhiem از بزرگترين جامعه‌شناسان فرانسوى بعد از اگوست كنت است. از آثار او مى‌توان به قواعد روش جامعه‌شناسى، خودكشى و صور ابتدايى حيات‌دينى اشاره كرد.

[2] - اميل دوركيم، صورت ابتدايى حيات دينى، ص 36.