استاد مطهرى مى‌نويسد: «آنچه از بيان شيخ در اين فصل استفاده مى‌شود اين‌است‌كه دعوت به معرفه‌اللّه و تذكار حق وقيامت و حتّى تشريع عبادات همه به‌منظور تأمين زندگى عادلانه اجتماعى است. ظاهر عبارت‌در اين فصل چنين مى‌رساند كه اگر لزوم زندگى عادلانه اجتماعى نمى‌بود، بعث رسل و انزال كتب نمى‌شد ولى اين مطلب درست نيست ... معرفت خدا و عبادت و تقرّب به او مقصود بالذات است نه مقصود بالعرض».[1]

مهمترين اشكال وارد بر برهان حكما آن است كه اصل كمال انسان در اين بيان لحاظ نشده، گرچه مصالح زندگى دنيوى و عدالت اجتماعى مورد نياز بشر است و بايد به آن توجه داشت مى‌تواند به عنوان يكى از اهداف انبيا مطرح‌شود امّا اين‌امر نمى‌تواند تمام فلسفه نبوّت باشد. بايدتوجه‌داشت كه زندگى دنيوى مقدمه‌اى است كه انسان به كمال و سعادت‌ابدى خود برسد و اين هدف و كمال اصلى در برهان فلاسفه از آن غفلت شده‌است.

3- 4) دين و دانشمندان غربى‌

دين به عنوان يك واقعيت شگفت آور در زندگى فردى و اجتماعى بشر، انديشمندان هر علمى و هر عصرى را به خود مشغول كرده است و آنان نتوانسته‌اند به آسانى از كنار دين بگذرند و به آن توجه نكنند و جايگاه دين را در زندگى فردى و ساير عرصه‌ها منكر شوند، گرچه دانشمندان علوم تجربى عينك خاصى را براى بررسى دين انتخاب كرده‌اند و گاهى نگاه نسبتا منفى به دين داشته‌اند و يا اگر نگاه مثبتى هم ارائه كرده‌اند بيشتر به آثارى از دين اشاره نموده و نتوانسته‌اند حقيقت و كنه دين را درك كنند.

بررسى كامل ديدگاههاى مختلف متفكران غربى از حوصله اين بحث خارج است ولى اشاره‌اى مختصر به برخى از بى‌فايده نيست.

[1] - مرتضى مطهرى، مجموعه آثار، ج 7، ص 122.