كدامشان طاقت‌فرساتر بود؟ پاسخ دادند: «همين جنگى كه از آن فارغ شده‌ايم». آن حضرت فرمود: «اين جهاد اصغر بود و جهاد اكبر در پيش است» و در برابر تعجب ياران فرمود: «جهاد اكبر، همان مجاهدت در برابر هواهاى نفسانى بر معيار عقل سليم و دستور خدا است».

براين اساس، اميرمؤمنان فرمود:

سياسة النفس افضل سياسة؛[1]

سياست‌گذارى در امور نفسانى، برترين سياست‌گذارى است.

نتيجه آنكه در قلمرو «سياست نفس»، اخلاق فردى و اجتماعى در جهاد اكبر و پرهيزگارى متبلور مى‌شود. امّا «سياست غير»، همان مديريت صحيح و تدبير امور اجتماعى است؛ چيزى كه در ديدگاه اسلام جايگاه خاصى دارد و رهنمود آسمانى پيامبر اكرم (من اصبح و لم يهتمّ بامور المسلمين فليس بمسلم)[2] گوياى آن است. هم‌چنين حديث معروف نبوى ديگر (من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميتة الجاهلية)[3] در پى‌ترويج همين مسأله است. شناخت امام، شناخت دستورات و راه‌كارهاى زندگى، ابعاد گوناگونى دارد و مسائل سياسى را نيز شامل است.

ج. اهمّيّت و قداست سياست الهى‌

واژه «سياست» از واژه‌هايى است كه گرفتار دست هواپرستان شده و معانى ضدّ و نقيضى از آن اراده شده است. «سياست» به معناى صحيح كلمه، چيزى است كه براساس آن سياست‌مدار جز خليفه الهى در زمين نيست. امام مجتبى عليه السلام در اين رابطه فرمودند: «ندّبنا اللّه لسياسية الأمة؛[4] خدا ما را سياستمدار امت خواند».

سياست در اين ديدگاه همان اعتقاد به ولايت ولى‌اللّه و خليفه خدا در ميان انسان‌ها است، چيزى كه نپذيرفتن آن مايه ردّ اعمال آدمى و نيز عامل سود نبردن از دين‌دارى است در پايان حديث معروف به «سلسلة الذّهب» از امام هشتم عليه السلام نيز اشاره شده است كه گفتن «لااله الا اللّه‌» در صورتى در ساختار هدايت آدميان مؤثر است كه گوينده آن، ولايت و امامت را بپذيرد و معصوم عليه السلام را خليفه الهى در زمين بداند؛ چنانكه در حديثى ديگر از عبداللّه عمر آمده است‌

[1]. سفينةالبحار، ماده« جهد».

[2]. اصول كافى، ج 2، ص 164.

[3]. المتقى هندى، كنزالعمال، ج 1، ص 103، حديث 463 و 464.

[4]. سفينةالبحار، ماده حَسَن.