سياسة العدل ثلاث: لين فى حزم و استقصاء فى عدل و افضال فى قصد.

سياست در امور اجتماعى از راه مدارا، عدالت پيشگى و ميانه‌روى ميسّر است.

آن حضرت در بيانى ديگر فرمود: «سياسة الدّين بحسن الورع‌؛ سياست در دين‌دارى، رعايت پارسايى است».

قابل ذكر است كه سياست مورد نظر را سياست مدارى توان‌مند و معصوم لازم است تا به تربيت نفوس بشرى و تدبير امور بپردازد. بر اين اساس امام مجتبى عليه السلام فرمود: «ندبنا اللّه لسياسة الأُمّة؛[1] خدا ما را سياست‌مدار امّت خواند». در حديث ديگر چنين آمده است:

ثمّ فوّض الى النّبى- صلّى اللّه عليه و آله- امر الدّين و الامّة ليسوس عباده؛[2]

تدبير امور دينى و امور دنيوى آدميان به پيامبر صلى الله عليه و آله واگذار شده است.

توجّه به واژه «سياست» و «سياست مدار» و كاربرد اصلى آن در نظام تربيتى اسلام اين حقيقت را اثبات مى‌كند كه:

الف. سياست، عبارت از تربيت نفوس و تصدّى امور اجتماعى است براى اجراى دستورهاى خدا در ميان مردم.

ب. پيامبر و امام عليه السلام كه در ديدگاه شيعيان مصون از هرگونه خطا، گناه و لغزشند، مى‌توانند در صدر امور سياسى جامعه قرار گيرند و در صورت غيبت يا عدم حضور آنان، فقط انسان‌هاى عادل، عالم و متعبّد به قانون خدا به عنوان نايب آنان مى‌توانند عهده‌دار امور شوند.

مسأله «ولايت فقيه» در همين‌جا مفهوم اصلى خويش را باز مى‌يابد.[3]

ج. حكومت از آن خداست «ان الحكم إلّاللّه‌».[4] ولى اجراى آن در ميان مردم به خليفه خدا واگذار شده است.

د. از ديدگاه اسلام حكومت انسان بر جامعه، ضرورى است.

از جمله مشكل فكرى و سياسى خوارج نهروان، همين بود كه مى‌گفتند: «ان الحكم الّا للّه‌».

اميرمؤمنان عليه السلام به آنان خاطر نشان كرد كه سخن، سخن حقّى است ولى ايده باطلى از آن اراده شده است.[5] و بر استدلال خود چنين افزود: «وانّه لابّد للناس من امير برٍ او فاجر؛[6] مردم بايد اميرى داشته باشند؛ نيك يا بد».

[1]. مجمع‌البحرين، مادّه« ساس»؛ سفينةالبحار، مادّه« حسن».

[2]. سفينةالبحار، مادّه« حسن».

[3]. امام خمينى، ولايت فقيه، ص 29.

[4]. يوسف/ 40.

[5]. نهج‌البلاغه، خطبه 40.

[6]. همان.