تعريف حقيقت عدل و عدالت فراموش نكرده‌اند. چنانكه تعريف معروف: «أعطاء كلّ شى‌ء حقّه»[1] و «وضع الشّى‌ء فى محلّه»[2] مورد توجّه ارباب نظر است. عادل را نيز چنين تعريف كرده‌اند: «كسى است كه هر چيز را در جايگاه حقيقى خود نهد». (العادل الواضع كلّ شى‌ء موضعه‌).[3]

از اميرمؤمنان عليه السلام سؤال شد: «جود و احسان بهتر است يا عدالت؟» امام عليه السلام پاسخ داد:

«عدالت بهتر است. عدل، هر چيز را در جاى خود قرار مى‌دهد، امّا جود آن را از جايگاهش خارج مى‌سازد».[4]

اهل نظر عدالت را صفتى نفسانى مى‌دانند كه حصول آن باعث بيزارى صاحب آن از ارتكاب هرگونه معاصى، بيدادگرى و ستم بر ديگران است.[5] امّا فقها كسى را عادل مى‌دانند كه عرفاً از ارتكاب گناهان كبيره پرهيز كند و اصرار بر انجام گناهان صغيره نيز نداشته باشد.[6]

بنابراين، عدالت آن است كه افراد به گونه‌اى زندگى كنند كه به كسى ستم نشود، حقّ هيچ كس ضايع نگردد و قانون به گونه‌اى در جامعه اجرا شود كه حقّ كسى پايمال نشود و عدالت اجتماعى براساس نظر اسلام تحقّق يابد.

ب. اهمّيّت عدالت از ديدگاه اسلام‌

عدالت در ديدگاه اسلام از ارج و اهمّيّت ويژه‌اى برخوردار است؛ بر اين اساس همه مكلّفند كه اين خصلت الهى را در خود پديد آورند.

اهمّيّت عدالت در نظر اسلام از اين حقيقت نشأت مى‌گيرد كه در شمار اصول دين و از جمله صفات بارز پروردگار است كه در كنار توحيد، نبوّت و معاد از آن ياد مى‌شود.[7] فلسفه رسالت انبيا، احيا و برپايى عدل در جامعه است؛[8] چنانكه محبوب‌ترين انسان در پيشگاه خدا

[1]. فيض كاشانى، علم اليقين، ج 1، ص 121؛ مصباح يزدى، محمّد تقى، آموزش عقايد؛ مبحث عدل.

[2]. همان.

[3]. لسان العرب، مادّه« عدل».

[4]. نهج‌البلاغه، قصار الحكم، شماره 437.

[5]. خواجه نصيرالدين طوسى، اخلاق ناصرى، فصل سوم؛ علامه طباطبايى، الميزان، ج 6، ص 206 و 305.

[6]. رساله عمليّه، بحث نماز جماعت.

[7]. نهج‌البلاغه، خطبه 214.

[8]. لقد ارسلنا رسلنا بالبيّنات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم النّاس بالقسط.( حديد/ 25)