چنان ناهماهنگ است كه نمى‌توان هيچ‌گونه مقايسه‌اى ميان آنها برقرار ساخت؛ آنها هم‌چنين معتقدند هيچ‌يك از علم و دين نمى‌تواند به ديگرى مدد برساند.[1]

شايان توجّه است كه كسانى كه ميان علم و دين اشتراكى نمى‌يابند، غالباً كسانى هستند كه جز با كتب تحريف شده دينى سروكار نداشته‌اند. حاميان اين نظريه غالباً كسانى هستند كه نه تنها خدا و دين را باور ندارند. بلكه در شمار دين ستيزانند. «لودويك فوئر باخ» مى‌گفت:

«مفهوم خدا، فرآورده تخيّل انسان است. خدايان، آرزوهاى بشرى هستند كه به صورت موجودات واقعى جلوه‌گر شده‌اند».[2] وى هم‌چنين مى‌گفت: «فقط طبيعت سزاوار پرستش است».[3]

وانگهى در زمان ما طرح مسأله ناهماهنگى ميان دين و علم به‌دور از توطئه سياست‌بازان حرفه‌اى و دشمنان دين نيست؛ آنان غالباً با اديان مترقّى به‌ويژه اسلام، سرِ ستيز دارند.

امام در وصيّت‌نامه سياسى- الهى خويش درباره جدايى دين از مظاهر علم چنين مى‌گويد:

از توطئه‌هاى مهمى كه در قرن اخير، خصوصاً در دهه‌هاى معاصر و به ويژه پس از پيروزى انقلاب، آشكارا به چشم مى‌خورد، تبليغات دامنه‌دار با ابعاد مختلف براى مأيوس نمودن ملّت‌ها و خصوص ملّت فداكار ايران از اسلام است. گاهى ناشيانه و با صراحت به اين‌كه احكام اسلام كه هزار و چهارصد سال قبل وضع شده است نمى‌تواند در عصر حاضر، كشورها را اداره كند يا آنكه اسلام يك دين ارتجاعى است و با هر نوآورى و مظاهر تمدّن مخالف است و در عصر حاضر نمى‌شود كشورها از تمدّن جهانى و مظاهر آن كناره گيرند.[4]

3. نظريّه جامع‌

بايد دانست كه در شناخت محسوسات، حسّ و تجربه و در شناخت معقولات، عقل، و در شناخت امورى كه در محدوده اين دو قرار ندارند وحى (مكتب انبياء) به كار مى‌آيد. اين هر سه از ابزار مورد توجّه دين است. در قرآن آمده است:

يا معشر الجنّ والانس ان استطعتم ان تنفذوا من اقطار السموات و الارض فانفدوا،

[1]. همان.

[2]. همان، ص 293.

[3]. همان، ص 77.

[4]. وصيّت‌نامه، ص 9، سطر 11- 6.