دو. گفتمان اصلاحات و توسعه سياسى‌

گفتمان سازندگى به شيوه توسعه‌گرايى و با استفاده از الگوهاى بيرونى، بر تحولات دوره بعد و تصميم‌گيرى‌هاى پس از آن نيز تأثير نهاد؛ آن‌گونه كه دولت‌هاى بعدى با توجه به گرايش توسعه‌گرايى، موضوع توسعه سياسى را به‌عنوان مهم‌ترين مسئله در اين دوران مطرح نمودند.

شايد بتوان گفت گفتمان سازندگى و توسعه اقتصادى زمينه شكل‌گيرى گفتمان اصلاح‌طلبى را فراهم نمود. توضيح اينكه، گرايش برنامه‌هاى دولت سازندگى به الگوهاى بيرونى، بسترى را آماده نمود تا گرايش به استفاده از الگوهاى بيرونى در موضوعات مختلف ازجمله موضوعات سياسى- كه چندان با فرهنگ جامعه ايران و مبانى انقلاب اسلامى سازگارى نداشت- فراهم گردد.

در ابتدا تصور مى‌شد كه گفتمان اصلاحات در واكنشى نقادانه به سياست‌هاى دولت سازندگى مطرح گرديده، اما با توجه به فضاى ايجادشده در اين دوران و شعار آزادى كه مبناى اساسى گفتمان اصلاحات قرار گرفت، بعدها مشخص گرديد كه گفتمان اصلاحات با تأكيد بيشتر بر استفاده از الگوهاى بيرونى، گام برداشته است.

ازسويى در گفتمان اصلاحات، توسعه سياسى نيز مطرح گرديد كه براساس ديدگاه برخى از افراطيون آن، تغيير در ساختار سياسى و عدول از برخى آرمان‌هاى انقلابى- براى رسيدن به پيشرفت- ضرورت دارد و براى رسيدن به ترقى نيز مى‌بايد نگاه خود را به تجربه غرب معطوف نمود. اين ديدگاه، دولت‌هاى غربى را براى تضعيف ساختار قدرت سياسى اميدوار كرد و چالش جديدى براى نظام به وجود آورد.

يكى از اساسى‌ترين موضوعاتى كه در گفتمان اصلاحات مطرح گرديد، موضوع تقدم توسعه سياسى بر توسعه اقتصادى بود. براساس اين نگاه، براى رسيدن به پيشرفت‌هاى اقتصادى مى‌بايد به تحول در ساختارهاى سياسى دست يازيد.

در بحث اقتصادى نيز در دولت اصلاحات، نگرش قالب همان برنامه تعديل اقتصادى بود. به بيانى ديگر، برنامه‌هاى توسعه در اين دولت نيز تحت‌تأثير برنامه‌هاى تعديل اقتصادى قرار گرفت، اما نقطه مركزى گفتمان اصلاحات، بحث از توسعه سياسى بود. تأكيد دوران‌