درس سيزدهم: تأثير بيعت و شورا در تعيين ولايت سياسى (1)

در تبيين ديدگاه سياسى اهل سنت به اين نكته اشاره شد كه آنان متون دينى را در مورد ولايت سياسى پس از رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم ساكت مى‌دانند و معتقدند كه توليت سياسى امّت به خود آنان وانهاده شده است و شوراى خبرگان- اهل حلّ و عقد- و بيعت مسلمانان، حاكم جامعه اسلامى را معيّن مى‌كنند. مسلّما، چنين ادّعايى با مبانى شيعه ناسازگار است و ادلّه متعدد و معتبر امامت كه در كتب كلامى به تفصيل بحث شده است، جايى براى اين ادعا باقى نمى‌گذارد. امامت امامان معصوم، انتصابى است و پذيرش و بيعت مردم تنها موجب بسط يد امام مى‌شود، بى‌آن‌كه نقشى در اصل امامت آنان داشته باشد. پرسش آن است كه آيا مى‌توان اين ادّعا را در زمان غيبت امام عصر عليه السّلام پذيرفت و توليت سياسى شيعيان در زمان غيبت را به دست خود آنان دانست و به بيعت و شورا به عنوان تعيين‌كننده رهبرى سياسى نگريست؟

پيش‌فرض اين ديدگاه آن است كه نيابت عامّه از امام معصوم عليه السّلام وجود ندارد و از ناحيه روايات، فقيه عادل به ولايت نصب نشده است.

بحث ما در اين درس و درس آينده، بررسى دو نكته است: نخست آن‌كه آيا در ميان روايات ما شواهدى بر اين ادّعا يافت مى‌شود و آيا مى‌توان بيعت و شورا را تعيين‌كننده حيات سياسى در عصر غيبت دانست؟ نكته دوم آن‌كه اصولا چه نقش و كاركردى براى مقوله بيعت و شورا در انديشه سياسى اسلام وجود دارد؟

رواياتى از حضرت على عليه السّلام نقل شده است كه برخى از آن‌ها صريح در واگذارى توليت‌