دشمنان بوده است، نظير آن‌چه در جريان بيعت رضوان در سال ششم هجرى در حديبيه اتفاق افتاد كه در آيه 18 سوره فتح به آن اشاره شده است:

لقد رضى اللّه عن المؤمنين إذ يبايعونك تحت الشّجرة فعلم ما فى قلوبهم فأنزل السّكينة عليهم.

در سال ششم هجرى، سال‌ها از زعامت دينى و سياسى پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم بر مسلمانان مى‌گذرد و اين بيعت نمى‌تواند به منظور اعطاى ولايت سياسى به پيامبر صورت پذيرفته باشد. جابر كه در اين بيعت حضور داشته، مى‌گويد: بيعت آنان بر فرار نكردن از مقابل دشمن بوده است: «بايعنا رسول اللّه [يوم الحديبة] على أن لا نفرّ».[1] در برخى موارد، هدف از بيعت، اعلام حمايت و تعهّد بر مدافعه از شخصى در مقابل دشمنان و تهديدكنندگان او است؛ همان‌طور كه در بيعت عقبه در سال سيزدهم بعثت، ميان نمايندگان اهل يثرب با پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم اتّفاق افتاد.[2] در همه اقسام بيعت، اين نكته مشترك هست كه بيعت‌كننده به مضمون بيعت خويش متعهّد و ملتزم مى‌شود. بيعت، يك عهد و پيمان لازم الوفا است و ذمّه بيعت‌كننده در عمل به مفاد بيعت مشغول مى‌شود.

پس از بررسى مفاد بيعت به ذكر پاره‌اى از روايات خواهيم پرداخت كه مضمون آن‌ها اعتبار ولايت كسى است كه مردم با او بيعت كرده‌اند. ظاهر اين‌روايات، تقويت «نظريه انتخاب» است؛ نظريه‌اى كه از واگذارى حقّ تعيين توليت سياسى به خود مسلمانان دفاع مى‌كند.

روايات مؤيّد نظريه انتخاب‌

حضرت امير المؤمنين على عليه السّلام مى‌فرمايد:

إنّه بايعني القوم الذين بايعوا أبا بكر و عمر و عثمان على ما بايعوهم عليه، فلم‌

[1] - جامع البيان، ابن جربر طبرى، ج 26، ص 110- 113، ذيل آيه فوق.

[2] - السيرة النبوية، ج 2، ص 84- 85.