اصطلاحاً موضوع عدل تكوينى است كه در كلام و فلسفه اسلامى بدان مى‌پردازند.[1] گاه پرسش از عدل الهى درزمينه قوانين، مقرّرات و دستورهاى دينى است كه از سوى خداوند به واسطه رسولان ورهبران دين به نام شريعت در اختيار بشر قرار گرفته است. آيا وضع چنين مقرّراتى عادلانه صورت گرفته است؟ اين مسأله در فقه و حقوق اسلام از ديرباز مطرح بوده و اصطلاحاً «عدل تشريعى» نام گرفته است؛ يعنى در تشريع قوانين، اصل عدل ملاك قرار گرفته و در وضع همه قوانين رعايت شده است.

قرآن به صراحت، فلسفه بعثت پيامبران و فرستادن كتابهاى آسمانى را برپايى قسط و عدل درزندگى بشر عنوان نموده است.[2] اگر برنامه پيامبران كه كتاب آنان وجود داشته عادلانه نبوده و ميزان و ترازويى كه خداوند در اختيار آنان قرار داده است درسنجش و ارزيابى از دقت لازم برخوردار نباشد، انتظار قيام به قسط و عدل از سوى مردم، انتظار درستى نخواهد بود.

قرآن در ترسيم يك اصل كلى خطاب به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‌فرمايد:

قُلْ أَمَرَ رَبِّي بِالْقِسْطِ؛[3]

بگو پروردگارم به دادگرى فرمان داده است.

آنچه در نظام حقوقى اسلام مطرح است، عدل تشريعى است، نه عدل تكوينى. وضع عادلانه قوانين و مقرّرات بر اين مسأله استوار است كه آيا احكام خداوند تابع مصالح ومفاسد است يا خير.

در قرآن مباحث توحيد، معاد، نبوّت، امامت و زعامت و نيز مسايل فردى يا هدفهاى اجتماعى همه بر محور عدل استوار شده است. عدل قرآن همدوش توحيد، ركن معاد، هدف‌

[1]. بحث جامع دراين زمينه را استاد مرتضى مطهرى در كتاب عدل الهى مطرح كرده است.

[2]. لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمْ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ. حديد( 57): 25.

[3]. اعراف( 7): 29.