نظارتى خويش بر دولت و نحوه جريان امور صرف‌نظر مى‌كنم. زيرا در اين صورت چنين شخصى به تكليف الهى خويش عمل نكرده است. اين‌گونه محكم‌كارى در هيچ نظام حقوقى سابقه ندارد. آنچه اينك در دو محور «امر به معروف و نهى از منكر» و «خيرانديشى نسبت به پيشواى مسلمانان» مطرح خواهيم نمود بر ماهيت حق و تكليفى نظارت، دلالت دارد.

نظارت سياسى در متون دينى‌

1. امر به معروف و نهى از منكر

يكى از فرايض بسيار مهم اسلام، امر به معروف و نهى از منكر است. اين دو فريضه، ويژه امور فردى يا اجتماعى نيست و مبتنى بر اصل مسئوليت انسان است. در فرهنگ دينى، انسان تنها مسئول اعمال و رفتار خويش نيست، بلكه در مقابل رفتار ديگران مسئوليت دارد و نمى‌تواند بى‌تفاوت باشد. در حقوق اسلام رابطه مردم با يكديگر و نيز مناسبات اجتماعى به‌گونه‌اى تعريف مى‌گردد كه هركس سرنوشتش با سرنوشت ديگران گره خورده است. در امور سياسى بيش از امور فردى و اجتماعى احتمال لغزش وجود دارد. به هر ميزان كه دامنه عمل افراد گسترده‌تر و امكاناتشان بيشتر باشد خطر انحراف بيشتر خواهد بود. اينجاست كه منحرف شونده- هركه و در هرجايگاهى كه باشد- نمى‌تواند خود را ازنظارت ديگران و پاسخ‌گويى به آنان در امان ببيند. آيات و روايات امر به معروف و نهى از منكر چندان فراوان است كه انسان را به شگفتى وامى‌دارد. به نمونه‌هاى زير توجه كنيد:

رسالت رسولان الهى: [همان پيامبرى كه‌] آنان را به كار پسنديده فرمان مى‌دهد و از كار ناپسند باز مى‌دارد.[1]

نشانه دوستى واقعى: مردان و زنان با ايمان، دوستان يكديگرند، كه به كارهاى پسنديده‌

[1]. الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِىَّ الْأُمِّىَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنْ الْمُنكَرِ. اعراف( 7): 157.