ربوبيّت‌[1] و حقّانيّت‌[2] مختص خداوند است. وجودى كه همه خلقت از اوست و علاوه بر هستى بخشى، هدايت‌گرى- آن هم هدايت حقّانى- را به خود اختصاص داده است، شايسته حاكميت بر انسان و جهان است. در فرهنگ اسلامى از اين حاكميت، به «ولايت» نيز تعبير شده است‌[3] و از آنجا كه «ولايت» همانند «حاكميت» در انحصار خداوند است، متفكّران اسلامى اصلى را با عنوان اصل «ولايت نداشتن انسان بر انسان‌» استخراج نموده‌اند. اين اصل مورد اتفاق همه فقهاى اسلام است. مستند ديگر اين اصل، برابرى انسانها با يكديگر است. به همين علت، امور هر فرد مربوط به خود اوست و هيچ فردى نمى‌تواند در امور و شئون مربوط به ديگرى بدون رضايت او تصرف و مداخله نمايد. به فرموده پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله: مردم همه فرزندان آدم و همچون دانه‌هاى شانه با يكديگر برابرند. عرب را بر عجم و سرخ را بر سياه جز به ملاك تقوا برترى نيست.[4]

نظام سياسى اسلام (نظام امّت و امامت)

از آنجا كه ولايت و حاكميت در نظام سياسى اسلام در انحصار خداوند است، اين حاكميت با حاكميت‌هاى رايج در نظامهاى سياسى معاصر تفاوت بنيادين دارد. نظام سياسى اسلام مبتنى بر نظام «امّت» و «امامت» است. واژه «امّت» به معناى روش، طريقه و دين است.[5]

[1]. أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ اْلأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ؛ آگاه باش كه‌[ عالم‌] خلق و امر از آن اوست. فرخنده خدايى است پروردگار جهانيان. اعراف( 7): 54. و در آيه 50 سوره طه مى‌فرمايد: رَبُّنَا الَّذِي أَعْطى‌ كُلَّ شَيْ‌ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‌. اين آيه بيانگر اصلى است كه در جهان‌بينى توحيدى آن را اصل« هدايت عامه» موجودات مى‌نامند. خداوند علاوه بر خالقيت، هدايت موجودات را نيز برعهده دارد.

[2]. ذلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَ أَنَّ ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ هُوَ الْباطِلُ. حج( 22): 62.

[3]. وَهُوَ الْوَلِىُّ الْحَمِيدُ: هموست سرپرست ستوده. شورى( 42): 28.

[4]. بحارالانوار، ج 22، ص 348.

[5]. بنگريد به: ابن منظور، لسان العرب، ج 1، ص 213 و ابن فارس، معجم مقاييس اللّغة، ج 1، ص 27.« امَّ، يَؤُمُّ»، مرادف« قَصَدَ يَقْصُدُ» مى‌باشد. در زبان عربى« مادر» را از آن جهت« امّ» مى‌گويند كه فرزند به هنگام نياز يا ترس او را قصد مى‌كند و متوجه او مى‌گردد.