2. تفتيش عقيده‌

به آيه 12 سوره حجرات مى‌توان استناد نمود كه با نهى از تجسّس به صورت مطلق، جستجو از عقيده اشخاص نيز نهى مى‌گردد. قرآن كريم در آيه ديگرى مى‌فرمايد: به كسى كه نزد شما اسلام اظهار مى‌كند، مگوييد: تو مسلمان نيستى.[1] از اين آيه نيز به نحوى مى‌توان ممنوعيت تفتيش عقيده را استنباط نمود. قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران نيز در اصل 23 مقرر نموده است: «تفتيش عقايد ممنوع است.»

3. داشتن عقيده‌

در ادامه اصل 23 چنين آمده است: «و هيچ كس را نمى‌توان به صرف داشتن عقيده مورد تعرّض و مؤاخذه قرار داد.» از نظر قوانين اسلام نه تنها صاحبان عقايد ديگر مورد تعرّض قرار نمى‌گيرند، بلكه كافرانى كه در درون دولت اسلامى زندگى مى‌كنند و به اصطلاح در ذمّه اسلام هستند جان و مال آنها محترم و دفاع از حقوق آنان بر حكومت اسلامى لازم است. على عليه السلام دفاع از حقوق اين گروه را همانند مسلمانان بر خود لازم مى‌دانست. در حادثه شهر انبار كه سپاهيان معاويه زيورآلات زنى كافر را به زور از او گرفتند امير مؤمنان عليه السلام آن را فاجعه‌اى تلقى نمود كه اگر مسلمانى آن را بشنود و از غصه بميرد، سزاوار ملامت نخواهد بود.[2]

در فصل يكم يادآور شديم كه لازم است ميان «حق بودن» چيزى و «حق داشتن» فرق گذاشت. يكى از مصاديق آن، حقِّ داشتن عقيده است. اسلام هر عقيده‌اى را جز اسلام باطل مى‌داند، ولى اين بدين معنا نيست كه اجازه داشتن عقايد ديگر را به افراد ندهد. بديهى است وقتى شرع مقدس اسلام عقيده و مرامى را باطل دانست، پيروان آن را- در صورتى كه جاهل‌

[1]. ولاتقولوا لِمَن الْقى اليكم السّلامَ لَستَ مؤمناً. نساء( 4): 94.

[2]. نهج‌البلاغه، خطبه 27.