نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 89
ذرات در ذات خودشان همين طور حركت مىكردند
و حركات بىنظم و بىنظام و ناهماهنگى داشتهاند، يك اتفاق سبب اين تجمع و تشكل
شده است. پس آنچه پيدا شده است مقصود يك طبيعت نبوده، مقصود يك اراده هم نبوده
است؛ يعنى يك اراده حاكم بر طبيعت هم وجود نداشته كه بگوييم طبيعت چنين قصدى نداشت
ولى آن اراده طبيعت را مسخر كرده بود وچنين كارهايى را انجام داد.
حالا اگر كسى بگويد شايد ذيمقراطيس منظورش اين نبوده است كه اين ذرات
طبايع متحدى دارند و متشكل شدند، شايد مىخواسته بگويد ذرات طبايع مختلفى دارند؛
اين مسأله مهمى است، همان مسأله «صور نوعيه» است. بنا بر قول ذيمقراطيس صور نوعيه
در ابتدا اصلًا وجود نداشتهاند، چون صور نوعيه يعنى طبايع و قواى جوهرى كه منوّع
هستند؛ يعنى اجسام را، محل خود را نوع نوع مىكنند، مختلفالطبيعه مىكنند،
مختلفالماهيه مىكنند. بنابر نظر ذيمقراطيس ذرات اوليهاى كه عالم را تشكيل
دادهاند همه يك نوع هستند، يك طبيعت دارند ويك ماهيت، اختلافاتشان اختلافات فردى
است نه اختلافات نوعى و ماهوى، همه يك ماهيت و يك طبيعتاند. افراد از نظر خصوصيات
فردى، اين در اين مكان است آن در آن مكان، اين در اين زمان است آن در آن زمان، اين
مثلًا كروى است آن ديگرى مكعب ... بعد كه اينها متشكل مىشوند تنوع پيدا مىشود.
تنوع در مرحله بعد از تركب پيدا مىشود.
اينجاست كه اين سوال پيش مىآيد كه اين تنوع از كجا پيدا شد؟ از حيث
اجتماع اينها به دور هم آن شى واحد به وجود نمىآيد. اين يك ائتلاف است. از ائتلاف
چند فرد در يك جا كه نوع جديد به وجود نمىآيد. ارتباطى مثل ارتباط اجزاء يك ماشين
بايكديگر ارتباط مكانيكى است نه ارتباط ذاتى و طبيعى و از آن يك طبيعت جديد به
وجود نمىآيد. اگر چند جزء متعدد داشته باشيم با خاصيت يكسان و اينها دور هم جمع
بشوند، تازه يك خرمن به وجود مىآيد، يك كل به وجود مىآورند كه وحدتش وحدت
اعتبارى و كثرتش كثرت حقيقى است، ديگر طبيعت جديد به وجود نمىآيد. اگر بگوييد نه،
اينها با هم تركيب مىشوند و طبيعت جديد به وجود مىآيد، سوال مىشود طبيعت جديد
چيست و از كجا به وجود آمده؟ آيا يك امر جديدى است، يك جوهر جديدى است كه پيدا
شده؟ اين مطلب به هيچ معنا با فرضيه ذيمقراطيس سازگار نيست.
نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 89