در يك تقسيم ديگر وحدت را تقسيم مى‌كند به وحدت بالذات كه وحدت خداوند است، و وحدت بالعرض كه وحدت غير خداوند است. وحدت بالعرض باز خود بر دو قسم است، يكى وحدتى كه مبدأ عدد است و داخل در عدد نيست، و وحدتى كه مبدأ عدد است و داخل در عدد است. وحدتى كه مبدأ عدد است و داخل در عدد نيست مثل وحدت عقل فعال. لابد منظورش از (مبدئيت) در اينجا مبدئيت صدورى است. مى‌خواهد بگويد وحدتى كه در مجردات است وحدت عددى نيست، منشأ عدد است.

والثانى ينقسم الى ما يدخل فيه كالجزء له، فان الاثنين انما هو مركّب من واحدين، و كذلك كل عدد فهو مركب من آحادلامحالة، و حيثما ارتقى العدد الى أكثر نزلت نسبة الوحدة الية الى أقل، و الى مايدخل فيه كاللازم له لا كالجزء فيه، و ذلك لأن كل عدد أو معدود لن يخلو قطّ عن وحدة تلازمه، فِان الاثنين و الثلاثة فى كونهما اثنين و ثلاثة واحدة، و كذلك المعدودات من المركبات والبسائط واحدة مّا فى الجنس أوفى النوع أو فى الشخص، كالجوهر فى أنه جوهر على الِاطلاق، و الِانسان فى أنه انسان، و الشخص المعيّن مثل زيد فى أنه ذلك الشخص بعينه واحد. فلم تنفكّ الوحدة من الموجودات قطّ. و هذه وحدة مستفادة من وحدة البارى تعالى تلزم الموجودات كلها و ان كانت فى ذواتها متكثرة. و انما شرف كل موجود بغلبة الوحدة فيه. فكل ماهو أبعد من الكثرة فهو أشرف و أكمل.

وحدتى كه مبدأ عدد و داخل در عدد است خود منقسم مى‌شود به آنچه كه داخل در عدد است مثل جزء براى عدد، مانند وحدتى كه از آن اثنين درست مى‌شود. اين هم مبدأ عدد است و هم داخل و جزء عدد است. هر عددى مركب از آحاد است و هر چه عدد بيشتر شود وحدت آن كمتر گردد. وحدت ديگر وحدتى است كه داخل در عدد است اما نه جزء آن، بلكه مثل لازم است براى آن. مثل وحدتى كه براى هر عددى است. مثلا عدد 10 از يك طرف از ده تا واحد تشكيل شده، خود (ده تا) يعنى مجموعى از وحدتها، از طرف ديگر خود عدد 10 باز هم واحد است، چون باز ما مى‌توانيم بگوييم يك ده تا، دو ده تا، سه ده تا، هم مى‌توانيم بگوييم عشرة واحدة و هم بگوييم عشرات. اين وحدت از براى عشرة صفت واقع مى‌شود.

اينجا وحدت لازمه عدد است نه مقوم آن.

همان طور كه هر عدد خودش وحدتى دارد، مركبات و بسائط و معدودات هم وحدتى دارند. وحدت اين معدودات يا در جنس است يا در نوع يا در شخص.