و مسخر روان خودآگاه است و نيز حوزه بسيار عظيم‌ترى است،[1] شك و ترديدى نيست.[2]

مسأله تلقين‌

مسأله تلقين از مسائل بزرگ (علم‌الروح) است. اين مسأله را امروز با روان ناخودآگاه به شكل عالى توجيه و تفسير كرده‌اند كه انسان چگونه روانش تلقين مى‌پذيرد. انسان در بيدارى هم تلقين‌پذير است ولى چون در بيدارى روح مقاومت مى‌كند نمى‌توان اثر آن را مانند هنگام خواب ملاحظه كرد. اگر بتوانند كسى را به وسيله هيپنوتيزم به خواب مغناطيسى ببرند هر چه به او تلقين كنند در روان ناخودآگاهش وارد مى‌شود (چون در حال خواب، روان خودآگاه مقاومت نمى‌كند) و وقتى بيدار شود حس نمى‌كند كه چيزى به او گفته يا ياد داده‌اند.

گوستاو لوبون مى‌گويد: مى‌خواستم اين قضيه را تجربه كنم كه آيا مسأله تلقين و روان ناخودآگاه در اين حد درست است يا نه؟ دختر جوانى را آوردند و به خواب مغناطيسى بردند.

در اين حال آنچه را كه من دلم مى‌خواست به او تلقين كردند. مى‌خواستم بگويد كه دختر در فلان روز، فلان ساعت، سر فلان چهار راه براى يك سوال علمى با من وعده ملاقات بگذارد (ظاهرا مى‌گويد اين كار را خود من انجام دادم). چند روز گذشت، يك وقت ديدم همان دختر تلفن مى‌كند يا نامه نوشته است: استاد! من يك سوال كوچكى دارم، يعنى همان كه در روان ناخودآگاه او رفته بود در روان خودآگاهش بروز كرد بدون آنكه خودش بفهمد كه اين تلقينى است كه ديگران كرده‌اند و آنها اين فكر را به روان ناخودآگاه او فروكرده‌اند.

امروزمسأله معالجه جسمى‌بسيارى‌از بيماريها با وسائل روحى مثل تلقين، يك مسأله بسيار جالب توجه و به رسميت شناخته شده است. اگر كتاب تداوى روحى‌[3] را بخوانيد مى‌بينيد در اين زمينه بحثهاى خيلى خوبى آورده‌است.

[1] - اگر بگوييم روان خودآگاه اندازه يك درياچه است، روان ناخودآگاه اندازه يك اقيانوس بزرگ است.

[2] - مجموعه آثار، ج 6، ص 938 و ج 13، صص 392- 393 و ج 4، ص 46، ج 3، صص 384- 386.

[3] - حسين كاظم‌زاده يك ايرانى مسلمان بود كه چندين سال پيش از ايران مهاجرت كرد و به اروپا رفت. سالهاى اول در اوايل مشروطيت فعاليت‌هاى علمى و ادبى و سياسى داشت. بعد به يك دهكده‌اى- ظاهرا در سوييس- رفت و آنجا منزوى شد. در آنجا مطالعات علمى مى‌كرد و كتاب مى‌نوشت. بسيارى از كتابهايش را به فارسى نوشته است كه در ايران هم چاپ شده است. از جمله كتاب تداوى روحى.