برهانى شده و جزو مسائل فلسفه قرار گرفته و استقلال خود را از دست مى‌دهد.[1] در حقيقت در اين دوران و پس از آن بود كه كلام فلسفى پديدار گشت و مطهرى نيز متعلق به اين دوران است. بين كلام و فلسفه در مسير شدن و تكامل ارتباط دو سويه وجود دارد.

به نظر مطهرى فلسفه موجب وسعت دايره كلام و برهانى شدن آن گشت و كلام نيز براى فلسفه مسائل جديد مطرح كرد و باعث رشد آن گرديد. به اعتقاد ايشان نبايد نقش متكلمان را در رشد و بالندگى فلسفه اسلامى ناديده گرفت. مطهرى معتقد است مسايلى چون: زيادت وجود بر ماهيت‌[2]، اصالت وجود[3]، مساوقت وجود با شيئيت‌[4]، اعادةةة معدوم‌[5]، وجود ذهنى‌[6] و مناط و ملاك احتياج شى‌ء به علت‌[7] تحت تأثير كلام و متكلمان اسلامى به وجود آمده‌اند؛ اگر چه اين امر مورد بى‌مهرى و بى‌توجهى فلاسفه قرار گرفته است.

مطهرى با اين عقيده كه فلسفه اسلامى تدريجا به سمت كلام رفت به شدت مخالفت مى‌كند و معتقد است حتى يك مسأله از مسائل مورد اختلاف فلسفه و كلام را نمى‌توان پيدا كرد كه فلسفه تسليم كلام شده باشد، بلكه بر عكس است، كلام تدريجا تسليم فلسفه شد.[8]

9- مطهرى و فلسفه غرب‌

مطهرى در سال 1323 با منطق فلسفه‌هاى جديد آشنا شد. از سال 1325 به بعد كتابهاى ماركسيسم، به ويژه دو كتاب ماترياليسم ديالكتيك دكتر ارانى و اصول مقدماتى فلسفه اثر پوليتزر را مطالعه‌كرد. حجم زيادى از نقدهاى ايشان مصروف انديشه‌هاى ماركس و اتباع وى در ايران شد. در كتاب اصول فلسفه و روش رئاليسم، انديشه بسيارى از دانشمندان قديم و جديد، الهى و مادى مورد بحث و انتقاد قرار گرفته ولى بيشترين نقدها معطوف به ماترياليسم ديالكتيك است.[9] اگر چه وى به منابع فلسفى دست‌اول غرب دسترسى نداشت ولى به شهادت‌

[1] - مجموعه آثار، ج 13، ص 333 و 234.

[2] - اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 3، ص 198.

[3] - مجموعه آثار، ج 13، صص 256- 233.

[4] - شرح مبسوط، ج 2، ص 179.

[5] - همان، ص 241.

[6] - همان، ج 1، ص 280.

[7]- اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 5، ص 54.

[8]- مجموعه آثار، ج 13، صص 234- 233.

[9]- اصول فلسفه، ج 1، ص 2.