3- 6- وضوح و فراگيرى و تسلسل روشمند: مطهرى عميق‌ترين نظريات فلسفى و دقيق‌ترين و شايد گنگ‌ترين آنها را در دسترس فرهيختگان و دانش‌پژوهان غيرمتخصص قرار داد، كه خود امتيازى است نادر. افزون بر اين، بررسيهاى مطهرى متّصف به فراگير بودن و در برداشتن همه بخشهاى مسأله فلسفى مورد بحث است، به آن سبب كه شهيد مطهرى تلاش مى‌كرده هر آنچه با آن مسأله مرتبط است، از قبيل مقدمات و قضايايى كه بر آن مترتب شده برگزيند و با بحث و تحليل در برگيرد، همان طور كه در تدوين مسائل، تسلسل روشمند و سازگارى منطقى هويداست، تا جايى كه مسائل و مباحث چون سلسله زرين به هم پيوسته و استوارند كه برخى از آنها بر برخى ديگر مترتب است و به انتظام در آمده‌اند.[1]

7- رابطه دين و فلسفه (عقل ودين)

در دوره‌معاصر سه جريان مهم درباره عقل و دين شكل گرفته‌است: عقل‌گرايى حداكثرى، ايمان‌گرايى و عقل‌گرايى انتقادى. اين سه جريان، ناشى از مطرح شدن اين پرسش است كه: آيا عقل در مقام داورى و اعتباردهى به اعتقادات و باورهاى دينى، جايگاهى دارد يا خير؟

عقلانيت حداكثرى، ديدگاهى است كه كاربرى عقل را تا بيش‌ترين مرز ممكن و مجاز در قلمرو دين اثبات مى‌كند. و جايگاه عقل را در فهم و تفسير و تبيين و دفاع عقلى از دين محترم مى‌شمرد و بر آن تأكيد مى‌وزرد و عقل را مخاطب اوليه اديان و پيامبران الهى مى‌داند.[2]

آنچه درباره عقلانيت حداكثرى گفته آمد، در حقيقت چشم‌اندازى است كه شهيد مطهرى بر وفاق عقل و دين دارد. در انديشه ايشان باورهاى عقلانيت حداكثرى به روشنى ديده مى‌شود. تلاش نظرى در جهت اثبات اصالت عقل در قرآن و سنت‌[3]، تبيين فلسفه عقلى احكام‌[4]، مبارزه با لغزشهاى عقل نظرى‌[5]، و اعتقاد به خاتميت اسلام در عصر بلوغ و كوشش در جهت اثبات آن و سعى حوصله‌سوز و طاقت‌فرسا براى فهم و تفسير و تبيين و دفاع عقلانى از دين از آن حكايت مى‌كند كه ايشان بين عقل و دين هميارى و داد و ستد ژرف قايل بود و

[1] - ر. ك. به: مصلح بيدارى، صص 228- 216.

[2] - سيرى در سيره نبوى، صص 194- 188.

[3] - اسلام و مقتضيات زمان، ج 1، ص 247.

[4] - آشنايى با قرآن، ج 1 و 2، ص ل.

[5] - همان، ص 5.