نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 334
در كتاب انورخامهاى (يكى از تودهاىها)
خواندم كه كشيشى اين حرف را گفته كه اين خطوطى كه روى طالبى قرار مىگيرد (طالبى
را مىبينيد قاچ قاچ است و روى هر قاچ آن يك خطى هست) براى اين است كه وقتى ما به
خانه مىرويم و مىخواهيم براى بچهها طالبى قسمت كنيم، به اصطلاح قاچ قاچ قسمت
كنيم. اگر بنا شود علت غايى را اين طور توجيه كنيم و هدف از قاچها و خطوط روى
طالبى را اين بدانيم كه ما بفهميم چطور كارد را روى طالبى قرار دهيم و آن را تقسيم
كنيم، واضح است كه قابل قبول نيست امّا اگر مقصود اين است كه سير طبيعت يك سير
هدفى است، يك نوع نور و عشق به كمالى در ذات طبيعت قرار دارد، يك نوع راه اصلح را
خود انتخاب مىكند، در اين صورت چارهاى از آن نيست.
اگر تمام حرفهاى داروين صددرصد هم درست باشد، بالاخره بايد به اين
عامل ماوراءالطبيعى معترف شد. اگر (موتاسيون) يا جهش هم درست باشد- كما اينكه گويا
حالا ديگر تكيه روى اين اصل است نه روى تغييرات تدريجى- باز تا اين عامل مجهولى كه
آنها مىگويند و همان اصلى را كه الهيون درباب نظامات خلقت گفتهاند دخالت ندهيم،
پيدايش موجودات زنده قابل توجيه نيست. هم لامارك و هم داروين، چون شخصا مطالعه
داشتهاند و از نزديك اشيا را مىديدهاند- بالاخره مرد عالم با غيرعالم فرق
مىكند- با اينكه تكيه شان روى علل طبيعى بوده، ولى در عين حال آن جريان واقعى
طبيعت را حس مىكردهاند كه به چه شكل و چه نحو است. داروين مىگويد به من
مىگويند تو كه مىگويى (انتخاب طبيعى)، آخر به صورت يك قوه فعاله ماوراء الطبيعى
تعبير مىكنى. بعد مىگويد البته اين تعبيرات، تعبيرات مجازى است كه من مىگويم و
شما به كلمه (انتخاب) خيلى خرده گيرى نكنيد.
بالاخره در بعضى از حرفهايش مىگويد: خوب، حالا ما اگر براى طبيعت
شخصيت قائل شديم، چه مانعى دارد؟ (براى طبيعت شخصيت قائل بشويم) همين حرف است كه
در طبيعت ميل به تكامل و توجه به هدف هست. طبيعت چه شخصيتى دارد؟ مقصود او شخصيت
اجتماعى كه نيست، مقصود اين است كه خود طبيعت- يعنى طبيعت موجود زنده، هم نقشى
دارد. هميشه نبايد دنبال عوامل خارجى رفت كه عوامل خارج از وجود اين موجود زنده،
چه اثرى روى آن بخشيده است، در خود اين موجود زنده هم يك ميل به تكامل و توجه به
هدف وجود دارد. اين مطلب را من از قسمتهاى مختلف كتاب بنياد انواع داروين
برايتان
نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 334