مجاهده و تصفيه نفس است. حكمت متعاليه به جهت روش شبيه مكتب اشراق بوده ولى از نظر استنتاجات متفاوت است.

اسفار صدرالمتألهين، اشارات و شفاى ابوعلى سينا و حكمت الاشراق شيخ شهاب الدين سهروردى از كتب شايع و متداولى است كه در حوزه‌هاى علميه تدريس مى‌شود. مطهرى همه اينها را درس گرفته، تدريس كرده، شرح و بسط داده، تطبيق كرده و در موارد بسيارى به نقد كشيده است. در حقيقت مطهرى با هر سه مكتب به نحو احسن آشنا بوده، ولى در مقابل هيچ يك منفعل نبوده، بلكه فعال و منتقد بوده است. به همين جهت نمى‌توان نظر قطعى به صدرايى، سينوى و يا اشراقى بودن ايشان داد، ولى اجمالًا مى‌توان گفت آثار به جاى مانده از ايشان بيانگر اين است كه وى عقل در گرو فلسفه مشاء و ابن سينا داشته و دل و دين در گرو حكمت متعاليه و ملاصدرا؛ يعنى وقتى وارد مباحث عقلى و فلسفى مى‌شود كاملًا يك فيلسوف مشائى است كه تابع استدلال و برهان است، اما زمانى كه پاى دل و دين و دفاع عقلانى و فلسفى از دين به ميان مى‌آيد كاملًا يك فيلسوف صدرايى است. شايد سرّ دلبرى حكمت متعاليه و ملاصدرا از مطهرى اين بود كه حكمت متعاليه بيشتر و بهتر به كار دفاع از دين مى‌آمد. ورودى مطهرى به فلسفه سينوى است و خروجى‌اش صداريى.

4- دفاع از فلسفه اسلامى‌

مطهرى فلسفه الهى را بسيار ارزشمند تلقى كرده دليل عدم توجه به آن را جهل و بى‌خبرى مى‌داند.[1] وى معتقد بود علت دورى اروپا از دين، ضعف حكمت‌الهى در آن ديار است.[2]

مطهرى برخلاف مستشرقين و برخى از متفكران داخلى كه باورمندند فلسفه اسلامى كپى‌بردارى از فلسفه يونان است، بر اين اعتقاد است كه فلسفه يونان در هاضمه قوى فيلسوفان مسلمان هضم شده و فلسفه‌اى متولد گشته است كه در اصول، مبانى، متدهاى استدلال و به خصوص مسائل با فلسفه يونان تفاوتهاى اساسى دارد. به نظر ايشان مسائل فلسفه يونان در ميان فيلسوفان مسلمان از دويست مسأله به هفتصد مسأله رسيد و خاصيت رياضى پيدا كرد.[3]

[1] - همان، صص 100- 99.

[2] - اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج 1، صص لا- حج.

[3] - همان، ج 1، ص 36.