نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 239
دارند، هيچ گونه تغييرى در آنها پيدا نشده
است، مىگويد بايد هم همين جور باشد، اگر [تغييرى] پيدا مىشد عجيب بود، چرا؟
مىگويد محيط كه همان محيط است، چون محيط وضع ثابتى داشته است، اينها وضعشان ثابت
مانده، اگر محيط تغيير مىكرد، وضع آنها هم تغيير مىكرد. بنابراين لامارك معتقد
است به يك سير صعودى در تشكيل ساختمان حيوانات، و مىگويد اين يك امر غير قابل
ترديد است. من قسمتى از حرفهاى لامارك را نوشتهام تا در اينجا برايتان بخوانم.
لامارك گفته است: «به هر نسبت كه موقعيت، آب و هوا، طرز زندگى يا عادات افرادى از
يك گونه دچار تغيير مىگردند، به همان نسبت نيز اعضا و شكل و حتى ساختمان جانور يا
گياه نيز تحول مىيابد. تا تغييرى در شرايط يك محيط زيستى داده نشود، موجودات زنده
آن محيط تغيير ساختمان نخواهند داد.»
بيشتر ايرادى هم كه بعدها افرادى مثل داروين به او گرفتهاند، به اين
جمله منفى اوست كه:
«تا تغييرى در شرايط يك محيط زيستى داده نشود، موجودات زنده آن محيط
تغيير ساختمان نخواهند داد». [امثال] داروين اين را قبول نكردهاند. لامارك گفته
است: «با تغيير شرايط زيست، نيازمندىهاى موجود زنده تغيير خواهد كرد (محيط كه عوض
شد، احتياجات عوض مىشود). تغيير نيازمنديها عادات خاصى را فراهم مىكند. هر نوع
احتياجاتى حيوان را به يك نوع كار بالخصوص وادار مىكند. بالاخره پس از زمان كافى،
تحول قابل ملاحظهاى در افراد ايجاد مىشود.[1]
اگر جانورى را كه به دويدن يا پرواز نمودن عادت كرده، در كنج قفسى محبوس كنيم
ناچارتحت تأثيرمحيط جديد زندگى، جانور عادت تازهاى كسب نموده، سرعت و چالاكى
دويدن و يا قدرت پرواز كه يكى از مشخصات مهم جانور است تقليل فاحش خواهد يافت.»
يك حرفى هم در جنبه منفى گفته است مخصوصا بايد به آن توجه كنيم، چون
بعد روى آن، حرف داريم و آن اين است كه مىگويد: همان طورى كه اگر محيط جديد
نيازمندى جديد به وجود بياورد، اين نيازمندى جديد تغييرات جديدى در عضو موجود
ايجاد مىكند اگر محيط جديد بعضى از نيازمنديها را از ميان ببرد (يعنى در محيطى
زندگى كند كه نياز نداشته باشد) عضوى كه براى آن نياز بوده است تدريجا حذف مىشود
و از ميان مىرود، مثالى كه
[1] - البته موضوع وراثت هم در اينجا گنجانده شده است.
نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 239