بودن كار، هنگامى‌است كه «تمايل» هيچ دخالتى نداشته باشد، بلكه جلوى آن گرفته شود.

كانت مى‌گويد: «هيچ چيز در دنيا و حتى خارج از آن نمى‌توان تصور كرد كه بتوان آن را بدون قيد و شرط نيك ناميد مگر خواست و اراده نيك را.» و مقصود او از اراده نيك، اراده منبعث از احساس تكليف است.

خلاصه نظريه كانت را اين چنين مى‌توان تقرير كرد:

الف- ما ميان كارها فرق مى‌گذاريم، برخى را اخلاقى برخى را غير اخلاقى و يا ضد اخلاقى تشخيص مى‌دهيم. كار اخلاقى، با ارزش و شايسته ستايش و تحسين است، كار ضد اخلاقى ارزش منفى و پائين آورنده دارد و شايسته نكوهش و مذمت است، و كار غير اخلاقى نه شايسته تحسين است نه شايسته ملامت. نه با ارزش است نه ضد ارزش.

مثلا يك كاسب كه از صبح تا غروب براى زندگى شخصى خود معامله مى‌كند، اگر در بين كار يك مشترى به جاى ده تومان اشتباها صد تومان به او بدهد و برود، آن كاسب اگر به دنبال او برود و او را متوجه اشتباهش كند و بقيه پولش را به او بدهد، يك كار با ارزش كرده است، و اگر از غفلت او سوء استفاده كند و پول را براى خود بردارد يك كار ضدّ ارزش انجام داده است، اما كارهاى عادى و معمولى روزانه او نه با ارزش است و نه ضد ارزش.

ب- كار با ارزش، آنگاه با ارزش است كه از روى اختيار و آزادى باشد، پس اگر از روى اجبار و اضطرار باشد، فاقد ارزش است. مثلا اگر كاسب مزبور از ترس پليس پول را بدهد، ارزشى ندارد.

ج- كار با ارزش كه از روى اختيار و آزادى صورت گيرد، آنگاه با ارزش است كه از اراده نيك ناشى شده باشد، و اراده نيك ارده‌اى است كه از انگيزه نيك پديد آمده باشد، و انگيزه نيك عبارت است از احساس تكليف.

معناى تكليف‌

مقصود از تكليف چيست؟ مقصود از تكليف فرمانى است كه انسان از ضمير خود مى‌گيرد. ولى اين فرمانها دو گونه‌اند، برخى مطلقند و برخى مشروط. فرمان مشروط فرمانى است كه ضمير انسان به انسان درباره چيزى مى‌دهد براى رسيدن به هدف. مثل اينكه فرمان‌