بيان كانت در اينجا مفصل است. از جمله اين قوانين به عقيده كانت قانون عليت و معلوليت است.[1]

نظر كانت در مورد علت و معلول‌

كانت در باره اين قانون مى‌گويد:

«رابطه علت و معلول ساخته عقل ماست، در عالم حقيقت معلوم نيست ترتب معلول بر علت واجب باشد.»

خلاصه آنكه جز يك عده آثار متغير و جزئى و متفرق و پراكنده كه به وسيله حواس وارد ذهن مى‌شوند آنچه ما درباره جهان ادراك مى‌كنيم به وسيله يك عده معلومات و مفاهيم و قوانين است كه ذهن ما از خود ساخته است و ما را مجبور مى‌كند كه با اين اشكال و صور و تحت اين قواعد و قوانين ادراك كنيم و البته كانت در اطراف اين مفاهيم و اين قوانين و كيفيت و منشأ و ترتيب پيدايش آنها بحثهاى مفصل دارد.

- مرحوم فروغى مى‌گويد:

«حكيم مزبور (كانت) مى‌گويد در تحقيق اين مسأله من روش را از آنچه فيلسوفان ديگر داشته‌اند تغيير دادم و مانند كپرنيك در امر هيأت عالم عمل كردم او ديد با اين فرض كه ما مركز جهان باشيم و خورشيد و سيارات گرد ما بچرخند مشكلات پيش مى‌آيد، پس فرض را معكوس كرد كه خورشيد مركز باشد و ما گرد او بچرخيم، ديد مشكلات به خوبى حل شد. من هم ديدم تاكنون ما معتقد بوده‌ايم كه اشيا اصلند و ذهن ما ادراك خود را تابع حقيقت آنها مى‌كند يعنى بر آنها منطبق مى‌نمايد، از اين رو مشكل پيش آمده است كه درباره اشيا بيرون از ذهن چگونه با معلومات قبلى (فطرى) مى‌توان احكام تركيبى (احكامى كه موضوع و محمول در آنها دو مفهوم مختلف هستند) ترتيب داد؟ پس فرض كردم كه ذهن ما اشيا را بر ادراك خود منطبق مى‌كند يعنى كارى نداريم به اينكه ادراك ذهن ما با حقيقت اشيا مطابق هست يا نيست، چون آن را نمى‌توانيم بدانيم، آنچه مى‌دانيم اين است كه ما اشيا را آن چنان درمى‌يابيم كه ادراك ذهن ما اقتضا دارد. پس به اين روش مشكل حل شد.»[2]

[1] - همان، صص 188- 190.

[2] - همان، ص 190