كانت و ارزش معلومات‌

نظريه كانت را درباره ارزش معلومات مى‌توان در طى سه قسمت بيان كرد:

ارزش فلسفه اولى‌

كانت درباره مسائل فلسفه اولى عقديه دارد كه اساسا موضوع علم واقع نمى‌شود و آنچه در اين باره تا كنون گفته شده است علم نيست بلكه لفّاظى و خيالبافى است. پس ارزش معلومات در فلسفه اولى كه دكارت و پيروانش آنها را (يقينيات) مى‌خواندند صفر است ولى از باب (سالبه به انتفاء موضوع) يعنى اساسا آنچه در اين باره گفته شده است علم نيست، فقط لفّاظى است زيرا حصول علم شرايطى دارد كه در فلسفه اولى موجود نيست.[1]

ارزش رياضيات در فلسفه كانت‌

كانت رياضيات را يقينى مى‌داند و سرّ يقينى بودن آنها را اينطور بيان مى‌كند كه موضوعات رياضى صرفا مخلوق عقل و ذهن انسان است (بر خلاف موضوعات طبيعى يا موضوعاتى كه فلسفه اولى مدعى حل مسائل مربوط به آنهاست) مثلا ذهن امورى از قبيل دايره، مثلث، مربع و غير اينها را فرض مى‌كند و براى آنها خاصيتها تشخيص مى‌دهد و چون اين موضوعات صرفا مخلوق خود عقل است هر حكمى‌كه درباره آنها بكند قهرا راست و يقينى خواهد بود.

كانت منشأ پيدايش مفاهيم رياضى را (فطرت) مى‌داند و بر خلاف نظريه فلاسفه حسى كه براى مفاهيم رياضى نيز منشأ حسى قائل‌اند براى آنها منشئى از حس و تجربه قائل نيست.

نظريه كانت در باب رياضيات شامل دو جهت است: نخست اينكه كميّات كه موضوعات رياضيات هستند وجود خارجى ندارند و تنها وجودشان در ذهن است. دوم اينكه مفاهيم رياضى بلاواسطه از قوه تعقّل ناشى مى‌شود و هيچ استنادى به احساس ندارد.

دانشمندان به هر دو قسمت از نظريه كانت اعتراض كرده‌اند با بيان كانت نمى‌توان يقينى بودن رياضيات را اثبات نمود.[2]

ارزش طبيعيات در فلسفه كانت‌

بيان كانت در طبيعيات مفصل است، خلاصه‌اش آنكه در امور طبيعى ذهن انسان تنها قادر

[1] - همان، ص 188.

[2] - همان، ص 188.