2- اين برهان آنگاه يك برهان تجربى بود كه مكرّر تجربه شده بود، يعنى مكرر جهانهايى به همين شكل و همين وضع و همين نظام از موجوداتى شاعر و انسان ماب صادر شده بود و ما با تجربه رابطه چنين نوع معلولى را با علتى انسان مآب احساس كرده بوديم پس از آن با ديدن جهانى شبيه جهانهاى تجربه شده، حكم مى‌كرديم كه اين جهان نيز مانند آن جهانها علتى انسان مآب دارد. در صورتى كه چنين نيست. تجربه‌اى كه در مورد ساخت كشتى و خانه و شهر داريم با تجربه‌اى كه در مورد جهان بايد داشته باشم، يك سنخ نيست، پيدايش و تكوين جهان كه در طول ميلياردها سال تدريجا رخ داده، شباهتى به تكوين كشتى يا خانه ندارد.

3- از اينها گذشته، اين برهان مى‌خواهد وجود بارى‌تعالى را اثبات كند كه مساوى است با حكمت بالغه و قدرت نامتناهى و كمال مطلق. فرضا ثابت شود كه مبدا جهان، موجودى انسان گونه است، براى مدعا كافى نيست. اين برهان آنگاه براى اثبات ذات بارى كافى بود كه ما به تجربه دريافته باشيم كه اين جهان، كاملترين جهان ممكن است و منطبق بر حكمت بالغه است.

در صورتى‌كه براى ما كه تنها با همين جهان سر و كار داشته و داريم و جهانى ديگر نديده تا ميان آنها و اين جهان مقايسه كنيم، غير ممكن است بتوانيم بفهميم كه اين جهان بر اساس حكمت بالغه ساخته شده، يعنى بهترين جهان ممكن است. درست مثل اينكه از يك روستايى كه جز يك كتاب در عمرش نخوانده (هر چند فرضا آن كتاب عاليترين شاهكار باشد) درخواست كنيم كه نظر خود را درباره تنها كتابى كه خوانده اعلام كند كه بهترين كتاب است.

4- فرضا اين جهان بهترين جهان ممكن باشد كه بهتر از آن امكان پذير نباشد، باز هم دليل بر وجود بارى تعالى كه كمال مطلق و غنى بالذات و واحب الوجود است (برحسب فرض) نمى‌شود، زيرا اين برهان آنگاه دليل بر وجود ذات بارى تعالى است كه ثابت كند علاوه بر اينكه اين جهان كامل‌ترين جهان ممكن است و بهتر از آن فرض نمى‌شود، اولين جهانى است كه خداوند آفريده و خداوند قبلا تجربه‌اى در كار خلقت نداشته و تدريجا صنعت خود را تكميل نكرده و به علاوه از هيچ صنعت ديگر هم تقليد نكرده است. ولى هيچ يك از اينها ثابت شدنى نيست. از كجا معلوم كه صانع اين عالم، اين صنعت را از جاى ديگر تقليد نكرده است؟ و از كجا معلوم كه خودش در سراسر ازل، صنعت عالم سازى را تكرار و تجربه نكرده و تدريجا به اين پيشرفت عظيم در صنعت نائل نشده است؟