است كه حقيقت و لُب انسان است كه شريفترين نوع موجودات است و غايت اين علم، كامل ساختن و رساندن انسان از نخستين حد وجودى به آخرين مرتبه رشد وكمال است» (علامه مهدى نراقى، جامع السعادات، 1366، ج 1، ص 66). شايد علت آنكه حكماى پيشين واژه علم را به نحو حقيقى جز بر علم اخلاق اطلاق نمى‌كردند و آن را «اكسير اعظم» مى‌ناميدند، به خاطر شرفِ موضوع آن يعنى روح انسان باشد.

اشاره تربيتى: در اين فراز به نظر مى‌رسد اشاره تربيتى اين باشد كه انسان در زندگى خود و نيز مربيان و مديران جامعه در جريان تربيت فرزندان، شاگردان و مردم خود بايد جنبه‌هاى متعالى و بلند امور را بنگرند و بخواهند و متربيان را همواره به گونه‌اى آموزش دهند تا از روح بلند، عزت نفس و كرامت برخوردار باشند و اين از محورهاى اصلى تعليم و تربيت اسلامى است.

نشانه ايمان كامل‌

امام صادق (ع) در توضيح ايمان كامل چنين مى‌فرمايند:

«من احب للّه وابغض للّه واعطي للّه فهو كمل ايمانه.»

هر كس براى خدا دوست بدارد و براى خدا دشمن بدارد و براى خدا انفاق كند ايمانش كامل است. يعنى در واقع رمز كمال ايمان به آنست كه تمام زندگى انسان و اعمال و كردار انسان و حب و بغض و انفاق او به معناى اعم كلمه براى خدا كه كمال‌