اما سطح آگاهى انسان چهار محدوديت فوق را ندارد يعنى آگاهى و شناخت انسان اولًا از ظواهر اشياء مى‌گذرد و تا درون و ذات آنها نفوذ مى‌كند و ثانياً قوانين كلى و حقايق عمومى فراگيرنده جهان را كشف مى‌كند و از مرز فرديت و جزئيت عبور مى‌كند و ثالثاً مرز مكان را هم درمى‌نوردد و رابعاً مرز زمان را. يعنى هم بر گذشته و هم بر آينده خويش وقوف مى‌يابد. سطح خواسته‌هاى انسان نيز به همين ترتيب متعالى است يعنى اولًا محدود در ماديات نيست بلكه موجودى ارزش‌جو و آرمان‌خواه و كمال مطلوب خواه است و ثانياً خواسته‌هاى انسان عام و فراگيرنده همه بشريت مى‌تواند باشد و ثالثاً و رابعاً محدود به محيط زمانى و مكانى خاصى هم نيست و حتى گاهى آسايش خود را به خاطر آسايش ديگران و نجات بشريت فدا مى‌كند.[1] (در اين مورد بحث مفصل است براى نمونه مى‌توان به سيره انبيا و ائمه اطهار (س) و علما و مصلحين بزرگ اسلامى و حتى غيرتمندان غير مسلمان رجوع كرد.)

شرف علم اخلاق: ممكن است سؤال شود كه ملاك امتياز انسان برديگر موجودات چيست كه اين گونه خواسته‌هاى متعالى را مى‌طلبد. در پاسخ بايد گفت همين نكته را علماى اخلاق مايه شرف علم اخلاق نسبت به ديگر علوم دانسته‌اند و لذا مؤلف كتاب جامع السعادات مرحوم علامه مهدى نراقى مى‌فرمايد: «علم اخلاق شريفترين و سودمندترين علوم است زيرا شرف هر علمى به موضوع و غايت آنست و موضوع اين علم، نفس ناطقه‌

[1] - براى اطلاع بيشتر به كتاب انسان و ايمان مرحوم شهيد مطهرى رجوع شود