باب پنجاهم در شناختن حدود و تعزيرات‌[1] و امور ديگرى كه ياد نشده و بيان وظايف محتسب جز آنچه پيش از اين گفته شد

نخست درباره تازيانه و شلاق‌[2] سخن مى‌گوييم: تازيانه بايد نه ستبر و سخت باشد و نه نازك و نرم، بلكه متوسط باشد تا تن را رنجور نكند. زيد بن اسلم روايت كرد كه مردى نزد رسول خدا آمد و به زنا اعتراف كرد. وى تازيانه خواست تازيانه‌اى شكسته آوردند. فرمود: بالاتر از اين باشد. تازيانه جديدى آوردند گفت: پايين‌تر باشد. تازيانه‌اى نرم آوردند و بدان حد زد.

اما شلاق را از چرم گاو يا شتر تهيه مى‌كنند و به وسيله درفش مى‌دوزند[3]

[1]- حدود جمع حد و آن عقوبتى شرعى و معين و قطعى است يعنى حداكثر و حداقل ندارد به خلاف تعزير كه به رأى امام بسته است، و حد به شبهه ساقط مى‌شود اما تعزير با وجود شبهه هم واجب است و حد بر ذمى جارى شود ليكن تعزير بر او نيست. ر ك: فرهنگ فارسى دكتر معين.

[2]- متن: السوط و الدرة.

[3]- متن: مخروزة.