برآيد و به تشريح طبقات چشم و غده‌ها و رطوبتهاى سه‌گانه و امراض سه‌گانه و بيماريهايى كه فرع آن است و به تركيب داروهاى چشم و چگونگى عقاقير آشنا باشد اجازه دهد كه به معالجه چشم بپردازد.

كحالان دوره‌گرد اغلب غير قابل اعتماد هستند، زيرا بى‌دين‌اند.

محتسب بايد از معالجه اين گروه از بيماريها و عوارض چشم ناآگاه‌اند ممانعت كند. و شايسته نيست كه كسى براى معالجه به آنان اعتماد كند و كحل‌ها و داروهاى‌[1] ايشان را به كار برد، زيرا بعضى از آنان داروهايى از نشاسته و صمغ مى‌سازند و آن را به رنگهاى گوناگون رنگ مى‌كنند:

داروى سرخ را با سرنج‌[2] و سبز را با زردچوبه و نيل سياه را با اقاقيا (جز اقاقياى معروف)، و زرد را با زعفران مى‌سازند و بعضى داروهايى از ماميثا (كعب الغزال) با تركيب صمغ مى‌سازند و بعضى كحل (داروى ماليدنى) را از هسته هليله محروق و فلفل تهيه مى‌كنند. تقلبات دارويى ايشان بسيار است و نمى‌توان برشمرد. و چون محتسب نمى‌تواند به هنگام معالجه چشم مردم حضور يابد، بايد تحليف به عمل آورد.

شكسته‌بندان‌

شكسته‌بند به شرطى مى‌تواند به شكسته‌بندى پردازد كه گفتار ششم از كتاب «كناش فوليس»[3] را كه در باب شكسته‌بندى است فراگيرد و شماره‌

[1]- متن: اكحال و اشياف است، كحل به معنى سرمه و داروى چشم، و اشياف جمع شياف، و در اينجا به معنى دارويى است كه در چشم استعمال مى‌شود و شايد مراد از كحل داروى ماليدنى باشد.

[2]- متن: سيلقون، و ظاهرا صحيح سليقون است به معنى سرنج كه داراى رنگ قرمز خوشرنگى است و در نقاشى مورد استفاده قرار مى‌گيرد و آن را ساليقون و ساريقون و آذرگون نيز گويند. ر ك: فرهنگ فارسى معين.

[3]- فوليس ظاهرا همان است كه ابن النديم به صورت فولس ذكر كرده و از شاگردان بقراط به شمار آورده است، اما« كناش» معلوم نشد.