بايد كه محتسب در هنگام حسبت نرم گفتار و گشاده‌رو و خوشخو باشد، چه اين روش سبب گرايش دلها و رسيدن به مقصود است. خداوند متعال به پيغمبر خود (ص) فرمود: «هرگاه بد زبان و درشتخو و سختدل مى‌بودى از پيرامون تو پراكنده مى‌شدند.»[1] و نيز بايد دانست كه درشتى در پند دلها را مى‌رماند.

گويند مردى نزد مأمون آمد و او را امر به معروف و نهى از منكر كرد و در سخن درشتى نمود. مأمون گفت: اى فلان، خداوند شخصى را كه نيكوتر از تو بود (حضرت محمد) به سوى كسى كه بدتر از من بود (فرعون) فرستاد و به موسى و هارون گفت: «با وى (فرعون) به نرمى سخن گوييد، شايد كه بپذيرد يا بترسد.»[2] آنگاه مأمون روگردانيد و به وى ننگريست. و نيز به نرمى بدان توان رسيد كه به درشتى نتوان رسيد، چنانكه رسول خدا فرمود: خدا نرم گفتار است و هر نرم گفتارى را دوست دارد.

به نرمى آن بخشد كه به درشتى نبخشد[3]، و اللّه اعلم.

[1]-\i« وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ»\E( قرآن سوره 3« آل عمران» آيه 159).

[2]-\i« فَقُولا لَهُ قَوْلًا لَيِّناً لَعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشى‌»\E( قرآن سوره 20« طه» آيه 44).

[3]- قال( ص):« ان اللّه رفيق يحب كل رفيق، يعطى على الرفق ما لا يعطى على التعنيف».