وظايف محتسب‌

نخستين وظيفه محتسب اين است كه به گفته خود كار بندد و گفتارش با كردارش مخالف نباشد. خداوند متعال در نكوهش بنى اسرائيل فرموده: «آيا مردم را به نيكى فرمان مى‌دهيد ولى خودتان را فراموش مى‌كنيد؟!»[1] و از پيامبر (ص) روايت شده است كه فرمود: در شب معراج مردانى را ديدم كه لبهايشان را با مقراض مى‌بريدند. از جبرئيل پرسيدم كه اينان كيانند؟ گفت:

«خطيبان امت تو كه مردم را به نيكى فرمان مى‌دادند و خود را فراموش مى- كردند.»[2] و خداوند از شعيب (ع) كه قوم خود را از كم‌فروشى در وزن و پيمانه بازمى‌داشت چنين خبر مى‌دهد: «من نمى‌خواهم در آنچه شما را بازمى‌دارم خود خلاف كنم و جز اصلاح تا آنجا كه بتوانم قصدى ندارم»[3]

و نيز محتسب چنان نباشد كه شاعر گفته:

يعنى: از خويى بازمدار حال آنكه خود مانند آن را بيارى. چون چنين كنى ننگ بزرگى بر تو خواهد بود.

همچنين محتسب بايد در گفتار و كردارش خدا و خشنودى او را در نظر داشته باشد و نيتش پاك و بى‌شايبه ريا و تظاهر باشد و در رياست خود از ستيزه و مفاخرت با ابناى جنس بپرهيزد تا خداوند جامه قبول بر عمل او بپوشاند و او را موفق بدارد و مهابت و بزرگى او را در دلها استوار كند تا گفته‌هايش را به گوش قبول بشنوند.

پيامبر (ص) فرموده است: «هركه خشنودى خدا را در برابر خشم مردم‌

[1]-\i« أَ تَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَ تَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ»\E( سوره 2« بقره» آيه 44).

[2]-« روى عن النبى( ص) قال: رأيت ليلة اسرى بى رجالا تقرض شفاههم بالمقاريض. فقلت من هؤلاء يا جبريل؟ قال: خطباء امتك الذين يأمرون الناس بالبر و ينسون انفسهم.»

[3]\i« وَ ما أُرِيدُ أَنْ أُخالِفَكُمْ إِلى‌ ما أَنْهاكُمْ عَنْهُ، إِنْ أُرِيدُ إِلَّا الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ»\E( سوره 11« هود» آيه 88).