قدرت‌هاى بزرگ و سلطه بر حكومت و نظام حكومتى شده بود؛ به‌گونه‌اى كه حتى بعضى سلاطين قاجار از اين وضعيت اظهار عصبانيت و نگرانى مى‌كردند. روس و انگليس با سوءاستفاده از بى‌خبرى و بى‌كفايتى سران حاكميت، با هرگونه حركت مردمى و انديشه‌اى كه در جهت منافع ملت و كشور بود، به شدت مبارزه مى‌كردند. سركوب نهضت‌هاى اسلامى در گوشه و كنار كشور، انحراف جنبش، با نفوذ عوامل و ايادى خود، غارت و چپاول ثروت ملى و تجزيه كشور، برخى از اقدامات استعمار بود كه مانع پيروزى مردم و تحقق اهداف آنان شد.

3. عدم سازماندهى نيروهاى مبارز

در پايان دوره‌اى از مبارزه، با تحمل سختى‌ها و شكست‌هاى مقطعى، پيروزى به‌دست مى‌آيد.

آنچه غالباً فراموش مى‌شود اين است كه حفظ پيروزى و دستاوردهاى آن، به مراتب مشكل‌تر از خود پيروزى است كه بى‌توجهى به اين واقعيت عامل اصلى بسيارى از شكست‌ها بوده است.

در جنبش تنباكو، تشكل‌هاى مردمى با حضور فعال روحانيان شكل نگرفت و دربار قاجار از رضايت مردم و سكوت آنان پس از لغو امتياز رژى، حداكثر بهره‌بردارى را براى تثبيت موقعيت خود كرد. در نتيجه، نفوذ و سلطه استعمار در غياب تشكل‌هاى آگاه مردمى و حركت‌هاى بازدارنده آنها، بيشتر شد.

استراتژى حضور فعال و آگاهانه مردم پيش و پس از پيروزى، تضمين‌كننده پيروزى سريع‌تر و تداوم آن است. متأسفانه اين رويكرد در دوره قاجار با وجود هشدار صريح سيدجمال‌الدين مورد توجه جدى قرار نگرفت.

4. ضعف آگاهى و بينش سياسى‌

به علت محدود بودن باسوادان و غلبه فقر شديد، سطح آگاهى سياسى و اجتماعى مردم به شدت پايين بود. اگر چه علاقه‌مندى و پيروى مردم از روحانيان تا حدودى جبران اين ضعف را