كردند، قيام مردم تنگستان و دشتستان به رهبرى رئيس‌على دلوارى در استان‌هاى جنوبى؛ و قيام كلنل محمدتقى پسيان در خراسان بود.

علل شكست جنبش مشروطه‌

زمان كوتاهى پس از پيروزى جنبش مشروطه، مسائل و مصايب يكى پس از ديگرى شكل گرفت، به گونه‌اى كه بسيارى از مردم، خواهان بازگشت به قبل از جنبش بودند و سرانجام به حكومتى فاسدتر، وابسته‌تر و مستبدتر از قاجار تن دادند. اگرچه جنبش مشروطيت، دستاوردهاى مثبتى داشت كه مى‌توان مهم‌ترين آنها را شكسته شدن جامعه بسته، راكد و ناآگاه دانست، اما علل درونى و بيرونى شكست و غفلت از آنها ضعف بزرگى بود كه بيش از نيم قرن تحولات بنيادى و انقلابى را به تأخير انداخت.

مهم‌ترين علل شكست جنبش به اختصار عبارت بودند از:

1. بى‌توجهى به مسئله اصلى‌

ضعف شناخت واقعيت‌ها و عدم تحليل همه‌جانبه شرايط و تمركز بر معلول، موجب شد تصميم قاطعى براى از بين بردن علت اصلى اتخاذ نشود. فساد رژيم سلطنتى و بى‌لياقتى خاندان قاجار، علت‌العلل بسيارى از نابسامانى‌ها و بدبختى‌هاى ملت و حكومت بود. حاكميت قاجار، نه تنها مشروعيت نداشت، بلكه فاقد مقبوليت و كارآيى هم بود. از اين رو اولين هدف مى‌بايست حذف و سقوط اين خاندان و رژيم سلطنتى انتخاب مى‌شد كه با تحقق اين هدف، بسيارى از درخواست‌هاى ديگر، چون تأسيس عدالتخانه، كه با وجود رژيم سلطنتى در تعارض بود، مجلس شوراى ملى و ...، با فلسفه اصلى و كاركرد واقعى محقق مى‌گرديد.

2. سلطه استعمارى‌

موقعيت جغرافيايى (استراتژيك) و سرزمينى (ژئواستراتژيك) ايران زمينه‌ساز حضور و رقابت‌