اينك ما در اين‌جا به برخى از حدود آزادى بيان و رفتار اشاره مى‌كنيم كه در جوامع عقلانى و مدنى كاملا پذيرفته شده است.

1. مايه تجاوز به حقوق ديگران نباشد

در يك نظام مدنى، آزادى در همه مقوله‌ها و در بيان خصوصا، تا آنجا محترم است كه بر معنويت و آبروى افراد ديگر لطمه‌اى وارد نسازد، مسلّما «خدشه‌دار ساختن حيثيت و آبروى افراد» نوعى جرم تلقّى مى‌شود (هرچند آبرو و حيثيت در دو فرهنگ شرقى و غربى تفاوت‌هايى دارند مثلا ستودن زيبايى زنان و دختران مردم در قالب ادبيات، در غرب مشكل ايجاد نمى‌كند، درحالى‌كه ميان مردم مشرق زمين بالأخص مسلمانان، نوعى تجاوز به حيثيت افراد به شمار مى‌رود، و لذا يكى از محرّمات در اسلام «تشبيب» است).

2. امنيت ملّى را تهديد نكند

«امنيت ملّى» واژه‌اى است كه همه‌ى شؤون مربوط به يك نظام سياسى را دربر مى‌گيرد، مانند نظام ادارى، تماميت ارضى، حاكميت ملّى و غيره، و چون نظام سياسى برخاسته از اراده و حاكميت مردم است، هر نوع تهديد امنيت ملّى، نوعى تجاوز به حقوق جامعه است كه اين نظام را با اراده‌ى خود پديد آورده، و در راه آن جان و مال داده‌